دامنه‌ی داراب‌کلا

آنچه بر من گذشت. قسمت ۷۱ :به نام خدای آفرینندۀ آدمی. با آن که خودم را یک نیروی پُرجهندۀ سیاسی می دانستم و از مسائل مملکت و جامعه و اوضاع اندیشه ای دهۀ شصت، بی خبر و بی توجه نبودم؛ اما چارچوب شغلی ام را به مُرّ قانون و فرمان تحذیری امام خمینی _رهبر کبیر انقلاب اسلامی_ دقیقاً رعایت می کردم و هیچ گاه خلافِ این جهت شنا ننمودم.

۲۶ خرداد ۱۳۶۹ ساری بودم که خبر رسید وضع همسرم دگرگون شده. خودم را فی الفور به منزل رساندم و آن دو _مادر و فرزندِ در راه_ را با هول و ولَع و دِهشت، به بیمارستان امام خمینی ساری؛ کمی پایین تر از دروازه بابل، در تقاطع امیرمازندرانی. ساعتی نگذشت که عادل من _پسر دومم_ پا به جهان گذاشت. آن روزها سونوگرافی کمتر رسم بود. اغلب خانواده ها، ریسک نمی کردند ببینند آیا فرزندِ در شکم، از ذکوره یا ازاُناث؟ لذا من، پیش بینی کرده بودم اگر دومین فرزندم، دختر باشد، یکی از صفات برجستۀ فاطمه زهرا س را بر او بگذارم؛ یعنی مُنعِمه، یعنی نعمت پروردۀ خدا. که نشد و خدا هرگز به ما دختر نداد. که می گویند دختر؛ رحمت است و برای پدر، نازکِش. راضی به حکمت و مصلحت خدای مهربان ام و جَبهۀ سپاس و شکر بر زمین می سایم. نام اولین فرزندم را بر مبنا و نیّت عرفان _خداشناسی و خداجویی_ در همان ایام مجرّدی، عارف گذاشته بودم و این دومین فرزند را بر حسب عشق به عدالت و عدل الهی، عادل نهادم.

پیش تر از آن، سعی کرده بودم خانه ای در حیاط خانۀ پدرومادری ام _که والدین بهتر از جانم، اجازۀ ساخت آن را به من داده بودند_ بر روی بنای نیمه ساز قبلی _که شیخ وحدت سال های اوائل انقلاب تلاش کرده بود بسازد که ادامه نیافت و پدر با او حساب کرد_ بسازم، و ساختم. چون طی این مدت _از ۳۱ مرداد ۱۳۶۵ تا نوروز ۱۳۶۷_ذدر دو اتاق مجاور سمت شرقی منزل پدرومادری، با آنها زندگی می کردیم. به قول محلی ها هنوز سِوا _یعنی جدا_ نشده بودم. خورد و خوراک و پخت و پزها واحد بود و یکجا. زیرا عروس خانواده ها _طبق رسوم محل دارابکلا_ تا مدتی باید پیش پدرشوهر و مادرشوهر زندگی می کرد. همین خانه ای که ساخته و تکملیش کردم، پس از فوت والدینم به عنوان ارث ماندگار مرحومان پدرو مادرم، برای من ماند. درود و صلوات خدا بر روح جاویدان و پاک شان.

معمولاً در دارابکلا، روال همین گونه بود. یعنی عروس و داماد تا دوسه سال در کنار خانواده زندگی می کردند و آرام آرام از والدین و اعضای خانه، جدا می شدند. که حالا کمی فرق کرده است. اول خانه می سازند و سپس عروسی می کنند. بگذرم. طی پنج سال اشتغال در ساری، در این شهر چهارپاتوق داشتم که اغلب آنجا سرمی زدم: یکی: کتابفروشی رسالت در خیابان انقلاب روبروی مخابرات. دیگری: کتابسرای دانشجو در خیابان فرهنگ، پیچ روبروی ادارۀ کل آموزش و پرورش. سومّی: لوبیافروشی داغ سرِ تقاطع قارن_انقلاب که صبحانۀ دلچسبی می داد؛ لوبیاچتی داغ با آرد و کولک گلپَر که به زبان بومی می گویند لوبیا پَته. و چهارمین پاتوقم: دفاتر توزیع و فروش پنج روزنامه مهم آن دهۀ داغ شصت بود: اطلاعات، کیهان، جمهوری اسلامی، رسالت؛ و سپس روزنامۀ سلام؛ که بعد از رحلت امام توسط سیدمحمد خوئینی ها تأسیس شده بود.

من این پنج روزنامه را بی هیچ وقفه ای، همه روزه می خواندم. فقط یکی را نمی خریدم روزنامۀ جمهوری اسلامی چون که در محل کار توزیع می شد. که هنوز هم در منزل دارابکلا، شماره های مهم و تاریخی این پنج روزنامه را در آرشیو و بایگانی شخصی ام دارم. یادم است بیشتر متن های مهم و سرمقاله های بسیارمهم و تاریخی این پنج روزنامه را، با پول شخصی ام، و با وساطت رفیقم سیدعلی اصغرشفیعی دارابی، فتوکپی کرده بودم و به صورت صحافی و کتاب درآورده بودم و گاهی در جلسات و نشست ها از آن استفاده می نمودم.

بگذرم و خواستم بگویم ما و همدوره ای های عصر ما، این گونه، زندگی را پیش می بردیم. که با تأسُّف فراوان، سطح مطالعات این نسل حاضر، نه فقط کم، بلکه تعطیل شده است و همه، در تلگرام می‌پلکند و ضرر و زیان و حتی خُسران قرآنی می خرند. ننگ و خطر وحشتناکی که آیندۀ ایران را خواه ناخواه نابود می سازد. و شک ندارم دشمن پشت این قضیه است. بدا به حال کسانی که با هرزه نویسی ها،چرندبافی ها، دری وری ها و تهمت ها و هجویات زشت، نوجوانان معصوم این مملکت را، ساعت ها، تا پاسی از شب، در تلگرام و کانال های بی ارزش و مزخرف شان، مشغول می سازند و کتاب و مطالعه را _که انسان را می سازد و جامعه را دگرگون می کند_ مظلوم و تنها و خاکخور و گردگیر، رها ساخته و کناری انداخته اند. خدا نگذرد! نمی دانم چی بگویم. بگذارم و بگذرم. خیلی حسرت و افسوس می خورم و حتی غُصّه.

دارابکلا را با یک وانت نیسان اثاثیۀ منزلمان، که نیمی را در همانجا باقی گذاشته ایم_ با وداع جانسوز با والدین و خداحافظی خاطره انگیز را اُقربا و رُفقا، به سمت قم ترک می کنیم. که من اسمش را نه گُسَست، بلکه هجرت می گذارم. دو هجرت: هجرت اول من در سال ۱۳۶۳ به قم برای طلبگی حوزه. و هجرت دوم ما به قم در سال ۱۳۷۱ برای دانشجویی دانشگاه.

حالا دیگر شهریور ۱۳۷۱ نزدیک می شود و من در سن ۲۹ سالگی، به دلیل قبولی در رشتۀ علوم سیاسی دانشگاه تهران باید محل کارم را با ۵ سال سابقۀ خدمت و ۳ سال سنَوات مثبت (جبهه و نیز مدتی سربازی) جمعاً ۸ سال سابقه؛ و نیز محل سکوتم را با ۲۹ سال سکونت و خاطره و همهمه و وِل وِله و هِلهله، برای یک گام متعالی تر یعنی درس و مشق که عشق ثانی من شده بود_ ترک کنم. و کردم.

من و دو فرزندمان عارف و عادل و همسرم خدیجه، به رانندگی داماد خاندان مان آقای حسینعلی رمضانی. حالا هم فرزند سوم عاصم در راهِ دنیاست و هم ما در راه قم. هجرت دوم. در این حرکت تاریخی عمرم، چه ها بر من گذشت؟... تا بعد...

به قلم دامنه. به نام خدا. من هنوز هم، کوروش را نمی شناسم. درباره اش مطالعات غیرمنسجم کرده ام، اما نمی توانم آنچه کوروش بوده را حقیقتاً درک کنم. علت اصلی اش تقریباً سه چیز است:

یکی این است چون اساساً فردی ضدّ سلطان و سلطه گری و کشورگشایی ام. در ثانی تاریخ مکتوب را دست کاری شده می دانم که بر مبنای میلِ سلاطین پیش می رفت و با تملّق گویی شاهان و درباریان و اساساً قلم تاریخ نگاران برمحور قدرت می چرخید نه ملت. و سوم این که اعتقادی به ناسیونالیسم و ملی گرایی که ایرانی گری ضد اسلامی_عربی ست، ندارم و آن را جاهلیت و ایستادگی در برابر سخن حق می‌دانم.

اما از کوروش کبیر بر حسب کتاب ها و نقل ها، چیزهایی می دانم که می توانم به تعبیر امروزی خودم بگذارم: ۲۳ «نقشۀ راه» کوروش. بی آن که خودم در بارۀ این نوشته ام ارزش گذاری و یا جانبداری کنم، این اصول را بر حسب مطالعاتم احصاء می کنم. باهم آن را مرور می کنیم حتی اگر بعضاً و یا تماماً آن را باور ندارید و تردیدآمیز بسر می برید:

کوروش به غلبه و ترغیب اعتقاد داشت و با این دو نیرو، سُلطۀ خود را در داخل و خارج پیش می بُرد و اصولش را حاکم می کرد. اما البته ترغیب را بر غلبه ترجیح می داد چون استدلال می کرد ترغیب و یاری بر نیروی قهری و حیوانی مقدّم است.

کوروش، پادشاهی تخت نشین نبود و به جنگجویان نمی گفت بروید دشمن را تارومار کنید! خود در میان لشکریانش حضور داشت که نهایتاً در رزم و در کنار ارتش خود، کشته شد. با آن که کوروش در ۵۳۰ ق. م، توسط ملکۀ ماساژت ها سر بُریده شد، اما پیکر مُثله شده اش به پاسارگاد _مقر حکومتی اش_ بازگردانده شد و بر حسب وصیتش آرامگاهش، ساده و بر پایۀ سنگ سخت بنا شده است. [می توانید تز سردار قاسم سلیمانی را در ذهن بازسازی کنید که می گوید: فرمانده، جلوی سرباز حرکت می کند نه عقب آن فقط فرمان می راند]

کوروش درکشورگشایی ها معتقد بود مغلوب و شکست خورده، نباید تحقیر شود.

می گفت از دشمن تراشی پرهیز شود.

یکی از اصول ثابت کوروش تأسیس شبکۀ اطلاعاتی کارآمد در درون اردوگاه دشمن بود که برای این هدف به پرورش جاسوسان ماهر همت گماشت.

سربازان منضبط و سواره نظام و آموزش دیده پرورش داد.

گردآوری سربازان مزدور برای زمان های ضرور.

ایجاد ارتش نیرومند و آماده به حمله و دفاع.

بکارگیری فریب و حیله‌های رزمی در نبردها. مثل آن قضیۀ شترهای لنگ که در لشکر ایجاد کرد برای ایجاد وحشت در اسب های دشمن از طریق منظرۀ وحشت و بوی خاص شترها.

رد هر گونه القاب‌بخشیدن به خود.

مخالفت کوروش با این فکر که او را فاتح نشان دادن. جالب آن که غیرایرانی ها نیز، کوروش را «نجات بخش» و حتی بالاتر «رهایی‌بخش» می دانستند. و بنا بر نقل ابوالکلام آزاد و گفتۀ علامه طباطبایی در قرآن، ذوالقرنین سوره‌ی کهف همین کوروش است.

کوروش برای تساوی، بیشتر عمرش را در زین اسب نشست نه بر تخت و تاج سلطنت. اساساً پایتخت نشین نبود.

عدالتخواهی زرتشتی کوروش.

غنایم غیرجنگی را به فراخور حال مردم آن دیار فتح شده، بازمی گرداند. مثل بازگرداندن طلا و نقره جهودان که در دست بخت النصر _حاکم بابِل_ در عذاب بودند و فرستادن آنها به اورشلیم فلسطین.

مدارا که آوازۀ کوروش است. البته بیفزایم که استاد شهید مرتضی مطهری مدارای کوروش را افراطی و مطلق می داند و آن را نقد می کند می گوید که این سیرهّ سیرۀ درستی نیست باید از عقیدۀ حق در همه جا دفاع کرد و باطل را ردّ نمود.

اتخاد سیاست آرمانگرانه و عمل گرایانۀ کوروش.

آموزه‌ی اصلی کوروش: مصلحت ملی، نباید از طریق کینه ورزی دنبال شود.

کوروش نه فقط مدارا را در فتوحات عمل می کرد؛ بلکه به لحاظ دینی معتقد بود مدارا، مأجور (یعنی شامل اجر و پاداش خداوند) می ماند.

قبول فرهنگ های مختلف که به زبان امروزی تساهل و اقتباس نام دارد.

حق سلطنت پادشاه در نزد ایرانی ها از رفتار کوروش زاده شد.

اعتقاد راسخ و عملی کوروش به این که اهورامزدا وظیفۀ متّحدکردن مردم روی زمین را در لوای صلح و عدالت به او محوّل کرده است.

بیعت مردم با کوروش منفعلانه نبود، بلکه اعتقاد عمومی بر این بود که مِحنت و بدبختی نصیب کسانی می شود که شروران را بر تخت می نشانند و سعادت نصیب آنانی ست که شروران را از تخت سلطنت به زیر می افکنند و کوروش را مصداق این می دانستند. یعنی میان کوروش  و مردم زور و غلبه نبود، بیعت و رضایت و رغبت بود.

نام پایتخت را به صورت سمبلیک و رمزواره، «پاسارگاد» گذاشت که یعنی خانۀ ملتِ پارس.

**********

با این همه، من چون پادشاهان عالم _درگذشته و حال_ را برحق نمی دانم بآسانی نمی توانم آنچه دربارۀ کوروش می نویسند را اطاعت گونه بپذیرم. آنچه این اصول ۲۳ گانه می‌گوید نشان می دهد، این پادشاه با سایرین فرق داشت. خصوصاً وقتی قرآن داستان ذوالقرنین را تمجید کرد آرامش می گیرم.

ضمن آن که پادشاهان، همیشه بر مردم سرزمین خود ستم روا داشته اند و اربابی کرده اند و آنان را برده و رعیت و بی سرزمین ساخته اند. بگذرم. و فقط بگویم ۱۴ معصوم علیهم السلام را دربست و بی چون و چرا و بی هیچ قید و بندی محبت می ورزم و تبعیت می کنم و عشق می ورزم، و سایرین را هرچند نیکوکار و مردم گرا و یا پادشاهی نیمه عادل بوده باشند را، بازهم با قید و بند و با اکراه، پذیرا می شوم. و نقدم را محفوظ نگاه می دارم. پایان. (برای تکمیل شناخت، می توانید به کتاب‌ها مراجعه فرمایید از جمله کتاب «ایرانی‌ها... روح ایرانی» نوشتۀ خانم ساندار مک کی)

به قلم جناب «یک دارابکلایی» : با سلام. مقاله «مشکل ایران چیست؟» انتشار یافته در: (اینجا) پر است از تناقض و پارادوکس. ظاهراً نویسنده مجبور است یکی به نعل بزند یکی به میخ. برادر! یا شتر باش بار ببر، یا مرغ باش تخم بگذار. شترمرغ بودن اصلا کار خوبی نیست. 

توضیح دامنه: سلام جناب یک دارابکلایی. ممنونم از ابراز دیدگاه ات که رک بیان نمودی. حتما جناب دهقان جواب دارند که خود صلاح می دانند. اما من فقط بگویم کاش پادوکسیکال بودن را با ذکر نمونه، تعیین می نمودی. راستی، شترمرغ مگه بد است!!!؟ خداحافظ.

به قلم جناب «یک دارابکلایی» :  با سلامی دوباره. منظور من از پارادوکس آن است که ظاهراً مقاله قصد دارد بیان کند که مشکل اصلی جامعه ما مشکل فرهنگی است، اما در بسیار از قسمت‌ها از این فرهنگ دفاع می‎‌کند و نویسنده معتقد است باید از آن فهمی نو شود ـ یعنی اینکه فرهنگ دارای مشکل نیست، بلکه این فهم افراد است از آن که باید تغییر کند، و این همان تناقضی است که با هدف اصلی مقاله دارد. بنده قصد ندارم علیه یا له مقاله صحبت کنم. اعتراضم به نوع نگارش مقاله است. تا آنجا که آموخته‎ام هر نوشته‌ای باید وحدت درونی داشته باشد، یعنی اینکه شما یک هدفی برای بیان آن دارید و کلیه مطالب آن باید در راستای بیان و تقویت آن باشند. این همبستگی میان مطالب معمولاً با استفاده از کلماتی همچون کلمات ربطی یا اشاره‌ای و یا از طریق معنایی صورت می‌گیرد.  معمولا در مقالات آکادمیک هدف در پاراگراف اول بیان می شود ـ همانگونه که در این مقاله «مشکل فرهنگی به عنوان مشکل اصلی کشور» به خوبی تبیین شد ـ و سپس پاراگراف‌های متعدد بعدی هدف اصلی را حمایت (یا به قول خارجی‌ها ساپورت) می‌کنند ـ که در این مقاله بسیار ضعیف است.

ربط بعضی از پاراگراف‌ها به هدف اصلی ضعیف بوده حتی بعضی هم به نظر می‌رسد اصلاً ربطی به موضوع ندارد، مثلاً موضوع ارتباط میان فرهنگ ایرانی و اسلامی چندان ارتباطی ندارد یا حداقل به درستی ربط آن نشان داده نشده. در کل وحدت مطالب مقاله ضعیف است و خواننده را در درک و فهم مطالب و ارتباط بین آنها دچار مشکل می‌کند. علاوه بر آن مقاله نه دلایلی قوی و مستدلی برای ادعای «مشکل فرهنگی به عنوان مشکل اصلی کشور» بیان کرده و نه راه حل درستی برای حل آنها.

توضیح دامنه: به نام خدا. سلام من هم به شما جناب یک دارابکلایی. به یقین جناب دهقان پس از دیدن هر دو نقد شما، پاسخی خواهند داشت که به محض دریافت، انتشتار می دهم. نقد شما نشان از فضل شما می دهد و آنچه نوشتی به یقین برای بِه شدن اوضاع است نه له کردن خدای ناکرده چیزی یا کسی.

به قلم فتح الله دهقان: جهان کنونی دارای مشکلات اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی و... می‌باشد. ایران نیز دارای مشکلاتی در سطوح فردی، اجتماعی و ملی می‌باشد. بعضی مشکلات، موضوعی ومقطعی، برخی اساسی و تاریخی است. راجع به ریشه و عوامل مشکلات کشور دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد.

جناب دهقان. خلیج فارس

بعضی ریشه مشکلات را داخلی وعده ای به خارجی‌ها‌ و «تئوری توطئه» نسبت می‌دهند. عدم اجرای قانون، فساد، سیاستمداران و مدیران ناکارآمد، به جای خود صحیح، منطقی و وارد است. ولی بنظر می‌رسد مشکل اصلی کشور فرهنگی است. در این مقاله بر آنیم در حد توان به این مسئله بپردازیم که آیا مشکل اصلی کشورما فرهنگی است؟

۱- فرهنگ: اساس و فونداسیون، برای هر کشوری است، فرهنگ، ساخته شرایط مکانی و زمانی، نیازهای انسانی و همچنین نیازهای انسان‌ها‌ را تامین می‌کند. فرهنگ در طی قرن‌ها‌ شکل گرفته و پدیده ای تاریخی است که از ارزش‌ها‌ و هنجارها ساخته شده و در جغرافیای مختلف جهان، متفاوت می‌باشد.

۲- جهانی: تاریخ تحولات فرهنگی جهان، دوره‌ها‌ی مختلفی را به خود دیده است. از ابتدای تاریخ، جنگ بین سنت و تجدد، شروع شده و تا انتهای تاریخ نیز، ادامه خواهد داشت. سنت همیشه به شدت مقاومت نموده ولی در نهایت بازی را واگذار کرده است. در گذشته جوامع بسته، ارتباطات محدود و شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... خاص خود را داشته است.

در دنیای جدید، انقلاب تکنولوژی و انفجار اطلاعات، ارتباطات را به حد اعلای خود رسانده، مرزها را در هم نوردیده، دنیا به یک دهکده تبدیل شده، انسان‌ها تا حدود زیادی به حق و حقوق خود آشنا شده اند. این مسائل زمینه تحولاتی را در جهان فراهم نمود. رنسانس رویدادی بزرگ و نقطه عطفی بود، که اروپا و غرب را متحول و بر جهان تاثیرات زیادی گذاشت.

رنسانس دارای جنبه‌های مختلفی است، مهم ترین تاثیر آن جنبه فرهنگی آن بوده، که باعث تغییر نگاه مردم به جهان شد، و همین مسئله، اروپا و غرب را متحول کرد، زمینه توسعه و پیشرفت آنان را فراهم نمود. در جهان کنونی اصلاح و رفرم فرهنگ، لازمه توسعه می‌باشد. کشورهایی مانند ژاپن، هند، کره جنوبی و ... اقدام به رفرم نمودند. هم چنین در طول تاریخ نزاع فرهنگی بین تمدن‌ها در جریان بوده است. انقلاب تکنولوژی و ارتباطات، بالا رفتن سطح سواد از نظر کمیت و کیفیت، باعث بالا رفتن سطح آگاهی عمومی مردم شده، در برهه ی کنونی این جنگ به اوج خود رسیده است.

بعضی از فرهنگ‌ها مقهور فرهنگ‌های مهاجم شده، برخی از آنها ضمن حفظ کلیت خود، در بعضی از هنجارها و آیتم‌ها تغییراتی را ایجاد نموده، زمینه تعامل با دنیا را فراهم نمودند. در خصوص کشور ایران، هجمه به فرهنگ ایرانی اسلامی به اوج خود رسیده و به نظر می‌رسد که هدف آنها این است که وانمود کنند، که فرهنگ ایرانی اسلامی جوابگوی نیازهای شرایط کنونی نمی‌باشد. تجربیات تاریخی، حکایت از آن دارد که فرهنگ ایرانی اسلامی، زمینه و استعداد نوفهمی و توان مقابله با این هجمه را دارد.

همانطور که در گذشته مهاجمان خونخواری چون مغول‌ها با وجود پیروزی نظامی، مقهور فرهنگ ایرانی اسلامی شدند. در برهه کنونی شایسته است در بعضی از هنجار‌ها و آیتم‌ها نو فهمی شود، برخی از هنجارها و ارزش‌ها مانند عدالت خواهی، کمک به دیگران و ... مکان و زمان نمی‌شناسند. بعضی دیگر همانند انجام کار گروهی، تساهل و تسامح و... شایسته است نو فهمی گردد. 

۳- ایران: کشوری است، با تاریخی کهن، پدرسالار، حکومت‌های تک ساخت، بسیط، متمرکز و معتقد به اینکه سلاطین دارای «فره ایزدی» می‌باشند. این‌ها بخشی از مشخصات فرهنگ ایران و عواملی است که فرهنگ ایرانی را شکل داده است. ایران همانند کشورهای جهان دارای مشکلاتی می‌باشد. در خصوص عامل و ریشه این مشکلات، نظریات مختلفی وجود دارد.

کشف میراث تمدنی ایران در قلب فرهنگی ترکیه

عده‌ای مشکلات کشور را به خارجی‌ها نسبت داده و معتقدند ریشه مشکلات، کشورهای خارجی است. برخی معتقدند این مشکلات ریشه در داخل ایران دارد (درون زا). گروهی معتقدند عدم اجرای قانون و تبعیض در اجرای قانون باعث مشکلات شده است. بخشی دیگر، مدیران و سیاستمداران بی‌لیاقت و وابسته به بیگانگان را عاملی مهم می‌دانند. گروهی از مردم فساد را عاملی تاثیرگذار می‌دانند همه این عوامل به جای خود و در حد خود در عدم پیشرفت و توسعه کشور موثر بوده و هستند. اما، به نظر می‌رسد عامل اصلی به فرهنگ بر می‌گردد.

تا فرهنگ اصلاح نشود کشور به پیشرفت و توسعه نخواهد رسید. زیرا دنیای جدید لوازم خاصی را طلب می‌کند که فرهنگ گذشته ما با آن منافات دارد، ما نیاز به رفرم در همه زمینه‌ها به ویژه در خصوص فرهنگ داریم. بعنوان مثال در دنیای امروز که مردم بصورت اجتماعی در شهرها زندگی می‌کنند، نیاز به هم فکری، تعامل و در یک کلام نیاز به یک کار گروهی دارند. در دنیای امروز ارتباط با جوامع، دولتها، کشورها و همچنین ارتباطات بین المللی از بدیهیات و نیازهای جوامع بشری است. در حالی که به قول دکتر سریع القلم «مردم ما نمی‌توانند کار گروهی کنند» اصلاح فرهنگ بایستی از طریق فرهنگی باشد. در دوران معاصر ایران صدها سازمان، موسسه و بنیاد به این منظور ایجاد شده و بودجه‌های کلانی هزینه شده است ولی وضعیت ما حکایت از آن دارد که آنها موفق نبوده اند.

۴- دوگانگی یا هم‌تکمیلی: ایران کشوری است با فرهنگی غنی، از طرف دیگر دین اسلام نیز تاثیرات زیادی بر مردم ایران داشته است. به قول علامه بزرگ مطهری، اسلامیت و ایرانیت به منزله دو‌بال برای کشور هستند. نمود و تاثیر، این دو جریان را در زندگی مردم ایران به عینه می‌بینیم، ایرانیان عشق وافری به امام حسین (ع) داشته و در محرّم مراسمات با شکوه برگزار می‌کنند، از طرف دیگر برای مراسم باستانی عید نوروز نیز سنگ تمام می‌گذارند، این دو شاخصه بر مسایل اقتصادی، اجتماعی و ... موثر می‌باشد.

فرهنگ ایرانی خدمات زیادی را خصوصا در زمینه دیوانی و حکومت داری به اسلام عرضه داشته است. (ایرانیان تجربیات مثال زدنی در زمینه حکومت داری دارند). علامه بزرگوار مطهری تحت عنوان خدمات متقابل اسلام و ایران به آن پرداخته است. در طول تاریخ ما شاهد تعارض و مقابله ی طیفی از علاقه مندان به این دو جریان بوده ایم. که نتیجه آن صدمات جبران ناپذیری به کشور بوده و نیروها و امکانات زیادی در این مقابله و اختلافات به هدر رفته است. که می‌توانستند در راه توسعه کشور مفید باشد. زیبنده است موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:

الف) به روز رسانی و نوفهمی در برخی از هنجارها و آیتم‌های فرهنگی نیاز ایرانیان، همچنین در جهت مقابله با کسانی که درصدد القای این مسئله هستند که فرهنگ ایرانی اسلامی مناسب شرایط کنونی نیست، و در خصوص ارتباطات بین المللی که لازمه ی توسعه ی پیشرفت و توسعه کشور می‌باشد، لازم و ضروری است.

ب) کشور دارای مشکلاتی از قبیل عدم مدیریت صحیح، فساد و ... می‌باشد ولی ابتدا بایستی بپذیریم که مشکل اصلی کشور فرهنگی است. اصلاح فرهنگ بایستی از طریق صحیح و از راه فرهنگی ایجاد شود. این کار بایستی توسط اهالی فرهنگ و سازمان‌های فرهنگی انجام شود. به‌ عنوان مثال سازمان گوشت موظف به تامین گوشت سالم و تازه و به عبارتی کمک به تامین امنبت غذایی مردم و اهالی فرهنگ است. ولی آیا می‌شود امور فرهنگی را به سازمان گوشت سپرد؟

ج) بالا رفتن سطح سواد، انقلاب ارتباطات و تکنولوژی، باعث بالا رفتن آگاهی مردم شده، فرصتی را برای اهالی فرهنگ فراهم نموده، شایسته است آنها از این فرصت فارغ از مسایل سیاسی و فقط با انگیزه فرهنگی و با نگاهی درون‌زا در جهت اصلاح فرهنگ بکوشند.

د) شایسته است همه جریان‌های حزبی برای پیشرفت و توسعه کشور تلاش نمایند. زیرا اختلافات آنها بر این مرز و بوم تاثیر سوء گذاشته و موجب اتلاف نیرو و سرمایه‌های کشور شده که نتیجه آن عدم توسعه و پیشرفت کشور است.

روزنامه‌ی‌آفتاب‌۲۷خرداد۱۳۹۷

به قلم  فتح الله دهقان: (دانش آموختۀ جغرافیای سیاسی) . فساد، سِن زدگی جامعه: تاریخ حیات بشری مملو از صفات و پدیده های خوب و بد، زشت و زیبا، سره و ناسره است. عدالت و بی عدالتی، پاک دستی و عیاری، کمک به دیگران و حق دیگران را تضییع کردن، صفا و صمیمیت، عناد و دشمنی و ... دو روی یک سکه اند. فساد در طول تاریخ حیات بشر وجود داشته و خواهد داشت.

در ادیان، فرهنگ ها، آداب و رسوم و ... در قبح فساد سخن ها گفته شده و سفارشات زیادی در خصوص نهی آن شده است. در قرآن کریم نیز به سرنوشت اقوامی که در اثر فساد در زمین به غضب الهی گرفتار شده و از روی زمین محو شده اند، بارها سخن به میان آمده است. و در سیره ائمه نیز به این مسئله توجه زیادی شده است.

دانشمندان و بزرگان تاریخ بشری نیز به این مسئله توجه زیادی نموده اند. چه تمدان ها که بر اثر فساد از بین رفته و به قول ویل دورانت که می گوید: «هیچ تمدنی از بین نمی رود مگر آنکه زمینه داخلی داشته باشد» بنا به گواه تاریخ فساد یکی از مهمترین عوامل داخلی زوال تمدن ها بوده است.در فرهنگ ایرانی نیز فساد و اختلاس امری قبیح و زشت و پاکی و پارسایی نکو و تکریم می شود.

در این خصوص در جای جای فرهنگ ایرانی به صور گوناگون مکتوب، شفاهی، عرف و ... سخن ها به میان آمده است. و جان کلام، در فرهنگ کهن و باستانی ایران زمین، پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک است.

فساد مالی و رانت خواری باعث می شود که بدون هیچ سعی و تلاش و با استفاده از رانت و از راههای غیر قانونی، ناصحیح و غیر شرعی سرمایه مملکت در دست تعدادی از افراد همان ها که توماس هابز در لویاتان به بیماری ذات الجنب تشبیه شان می کند قرار گیرد. فساد مالی، رانت خواری و اختلاس یکی از انواع فسادها ست که جهان کنونی با آن دست و پنجه نرم می کند. متاسفانه شاهد رشد انواع فسادها در جامعه کنونی ایران هستیم و بیم آن می رود که شیرازه جامعه را از هم بپاشد. فساد مالی و رانت خواری بی سابقه در برهه کنونی یکی از امراض جامعه ایران کنونی است. فساد و اختلاس و رانت خواری مانند مرض سِن زدگی که گندم را از درون پوک می نماید در حال پوک نمودن و از درون پوساندن اقتصاد، اجتماع و ... ایران می باشد.

فسادهای مالی صورت گرفته در این برهه زمانی در طول تاریخ ایران بی سابقه بوده به طوریکه به فساد قرن شهرت یافته است. این مسئله عامل و زمینه نارضایتی وسیع اجتماعی، اعتصابات و نافرمانی های مدنی شده، به عنوان مثال اعتراضات کور دی ماه 1396 که حدود صد شهر ایران را فراگرفت یکی از عوامل مهم آن فساد و اختلاس و بی عدالتی بوده است( البته علت اعتراضات صرفا اقتصادی نبوده است).

این مسائل باعث عمیق تر شدن شکاف دولت – ملت شده که پدیده ای بسیار خطرناک است، و لطمه به مشروعت حاکمیت وارد نموده و کیان کشور را به خطر انداخته، می رود که مملکت را در باتلاق و منجلابی گرفتار کند که باعث عقب ماندگی بیشتر کشور و عدم توسعه آن شود. مردم ایران، حاکمان، دولتمردان و نخبگان به این مسائل توجه نمایند:

۱-  پذیرش و اعتراف به فساد، لازم است در وهله اول حکومت گران و سیاستگزاران و تصمیم سازان بپذیرند مملکت گرفتار فساد شده است. آن ها بایستی توجه داشته باشند که لاپوشانی فساد و ترسیم مدینه فاضله ( برنامه های صدا و سیما در این راستا می باشد) پاک کردن صورت مسئله است.

۲- فرهنگ و فساد، فرهنگ، فونداسیون، اساس ملک و ملت است ریشه همه مشکلات کشور به فرهنگ بر می گردد. در خصوص بحث فساد نیز فرهنگ عاملی مهم و تاثیر گذار است. چونکه حکومت گران، سیاسیون و کارگزاران کشور از همین ملتند، وقتی آنها در خانواده و جامعه بیاموزند که از فساد و اختلاس دوری کنند. (البته بایستی بصورت فرهنگ در آید) و افراد پاک فکر و پاک دست و ... از جایگاه والا و شان و حرمت در جامعه برخوردار باشند و در مقابل افراد فاسد و اختلاس گران از جامعه دفع شده و جامعه نسبت به آنها عکس العمل نشان داده و آنها را طردنماید و آنها احساس کنند در جامعه جایی ندارند و اصطلاحا تحت فشار افکار عمومی قرار گیرند در کاهش فساد موثر است.

به عنوان مثال: در ژاپن و کره جنوبی و ... افراد فاسد و اختلاس گر از فشار افکار عمومی دست به خودکشی می زنند. در هر حال فرهنگ، بایستی اصلاح شود.

۳- نخبگان و فساد، نخبگان کشور در این خصوص مسئولیتی مضاعف دارند. آنها بایستی ضمن  پاک فکری و پاک دستی در خصوص فرهنگ سازی نیز فعال مایشاء باشند. چون نخبگان در فرهنگ سازی نقش و جایگاه خاصی دارند. همچنین آنها موظفند مضرات و پیامدهای فساد را برای مردم، حکومت گران، تصمیم سازان گوشزد نموده، و پیشنهادات سازنده در خصوص مبارزه با فساد و اختلاس ارائه نمایند.

آفتاب یزد. یادداشت ستون دوم دهقان

۴- فکر و فساد، محیط باز وسیع و مملو از آب و گل و گیاه و ... فضایی فرح بخش، لذت آفرین برای انسان ها فراهم می نماید و محیط بسته و کوچک و خشک و بی روح مملو از خار و خاشاک باعث ملال آور شدن روح و روان آدم ها و گرفتاری آن ها به انواع امراض روحی، روانی شده.

روح و جسم فاسد و گندیده می شود فکر باز زمینه پرورش انسان با افق دید وسیع، انعطاف پذیر، آزاده، پاک دست و بشاش و در یک کلام انسان کامل می شود. و فکر بسته و منجمد زمینه تربیت انسانی تک بعدی، بی منطق، خشن بوده و انسان های فاسد را به بار می آورد، تاریخ حیات بشری نیز حکایت از آن دارد که سکون و انجماد زمینه فساد و گندیدگی است. به عنوان مثال آب که مایه حیات است وقتی که راکد باشد فاسد وگندیده می شود.

۵- حاکمیت، مجریان قانون و فساد، در خصوص مبارزه با فساد حاکمیت و دولت ها نقش مهمی دارند به عنوان مثال وقتی مقامی و یا مسئولی اقدام به اختلاس می نماید بایستی از سیستم دفع شود. نه اینکه در جایگاه بالاتری قرار گیرد تا بتواند دست به اختلاس های بزرگ تر بزند. قوه قضائیه مستقل و قضات پاکدست و شجاع یکی از مهم ترین ارکان حاکمیت در مبارزه با فساد و اختلاس و رانت خواری است نقش قوه قضائیه آن چنان مهم است که در جهان کنونی به قلب دموکراسی لقب گرفته است:

 ۶- برخورد قهری با فساد، لازم است با اختلاس گران برخورد قهری شود. اختلاسگران، فاسدان و رانت خواران دانه درشت که در حاشیه امن و پشت پرده ی آهنین قرار دارند، برای پاسخ حداقلی به افکار عمومی در هر شهری تعدادی از اختلاس گران و رانت خواران رده ۴۰ و ۵۰  فارغ از وابستگی باندی و گروهی و جناحی مورد مواخذه قرار گرفته و به مجازات برسند

۷- رسانه و فساد، به گواه تاریخ، خصوصا در تاریخ معاصر جهان، رسانه و مطبوعات نقش مهمی در روشنگری تنویر و جهت دهی افکارعمومی و مبارزه با فساد داشته، و حاکمیت موظف است زمینه فعالیت آزاد آن ها را فراهم نماید. تا آنها به ایفای نقش بپردازند، نقش رسانه در دنیای امروز آنچنان مهم است که آن را رکن چهارم دموکراسی می دانند.

۸- مدعیان دین و فساد، انسان خدا باور و دین دار اختلاس نمی کند، آنهایی که مدعیان دروغین دینداری و کاسبان از دین هستند، اگر مرتکب فساد شدند بایستی از حاشیه امن خارج شده و بدون اغماض با آنها برخورد شود زیرا جرم آنها مضاعف است آنها باعث بدبینی مردم و خصوصا جوانان به دین می شوند.

۹- مبارزه با فساد: برای مبارزه با فساد

الف: تجربه ی جهانی حکایت از آن دارد اولین قدم در مبارزه با فساد همگرایی خواست مردم و مسئولان است، به عبارتی به یک خواسته همگانی تبدیل شود.

ب: استفاده از تجربیات جهانی در خصوص مبارزه با فساد

ج: حاکمیت قانون و اعمال آن بدون لحاظ جایگاه و وابستگی افراد  

د: ایجاد بستر لازم برای شفافیت همه ی امور مرتبط با حکومت داری  

ذ: تصویب قوانین متناسب با شرایط فعلی در جهت مبارزه با فساد.

(آفتاب یزد.۷ تیر۱۳۹۷)

جواب دامنه

پاسخ مرا در (اینجا) بخوانید

به قلم دامنه: به نام خدا. اغلب بر این خیال اند که اوباش و اراذل صرفاً به تعبیر لغت نامۀ معین «فرومایگان، و مردمان بی سر و پا»یی اند که هرازگاهی با فرصت طلبی، وارد ماجراجویی ها می گردند و با فریاد و تهدید و خشونت، نعره و عَربده می کشند و شیشه می شکنند و دکّان خالی می کنند و در اوجش، قمه درمی آورند و خون بی گناهی را بر کف می ریزند و از معرکه، درمی روند و تمام. نه. این هست، ولی همه اش _خدایی و الله وکیلی_ این نیست. چیست؟ شرح می دهم:

۱- جهان سوم _کشورهای عقب نگه داشته شده توسط استعمار غرب_ با مشکل بزرگی روبروست؛ جابجایی قدرت و گردش نخبگان. همین موجب می شود عرصۀ سیاست، منازعه آمیز شود. خشونت گرایی عاجل و غیرتوجیه پذیر و قیام مسلّحانۀ لجوجانۀ سی خرداد سال شصت ایران توسط «سازمان مجاهدین خلق» _که پس از آن از سوی امام خمینی _رهبر کبیر انقلاب اسلامی_ منافقین خوانده شدند_ یادآور زشت ترین چهرۀ سیاست ورزی علیۀ انقلاب اسلامی از سوی این گروهک مدعی و برتری طلب است. مسألۀ بغرنجی که کیانِ این سازمان را به بادِ فنا داد.

۲- مبارزات ضدّ استعماری ملل مستضعف جهان برای برگزیدن راه میانبُر با آموزه های آزمون نشدۀ مارکس و لنین درهم آمیخت و تجربه های تلخ و خشونت زایی آفرید؛ ازجمله شیوۀ بسیارخشن خِمرهای سرخ کامبوج.

و ما در ایران شاهد بودیم سازمان تروریستی منافقین و گروه هایی نظیر آن، مثل کومله و پیکار و فدایی خلق اقلیت و... از خِمرهای سرخ کامبوج و مبارزات خونین و چریکی کمونیستی آلبانی و یوگسلاوی الگو می گرفتند. این تاکتیک، سبب شد استراتژی نشر، گفت و گو، صدور بیانیه، چاپ نشریه مجاهد، سخنرانی، اعلان مواضع، حضور آرام در دانشگاه و سیاست ورزی عادی سازمان منافقین ویران گردد و بشدت آن ها را منحرف و عصبی سازد و به سمت و سوی قوۀ قهریه سوق دهد. جنگ نامردانه در جنگل های شمال ایران، ترورهای کور و هدفمند در دو سطح جامعه و حکومت، خصوصاً پاسدارکُشی و حزب الله کُشی نمونه هایی از این نگرش خصمانه و به شیوۀ بدتر از اراذل و اوباشِ این سازمان التقاطی بود.

۳- این سازمان از تز ماکیاوللی پیروی می کرد که به شهریار توصیه می کرد هدف وسیله را توجیه می کند. لذا سازمان، که در حصار دو شخص خودخواه _خیابانی و رجوی_ به صورت بسته و استالینی رهبری می شد؛ این نسخه را برای اعضایش پیچید و درواقع طومار خود را درهم پیچید! بارزترین مثال برای اثبات سیاست مطلق گرایانۀ ماکیاوللیستی این سازمان، ترور شهید مظلوم دکتر بهشتی است. آنان، پیشروترین و مترّقی ترین روحانی انقلاب را به صورت قهری و بمب گذاری از صحنه حذف کردند. شخصیت ناموری که، همۀ پتانسیل های رهبر شدن پس از امام را دارا بود.

او تا بوده، به صورت مدنی و شفّاف فعالیت می کرده، یعنی؛ از طریق ایجاد حزب جمهوری؛ که اقدامی مدنی و مدرن بود. از طریق مناظره ها؛ که حتی با کمونیست ها هم لیّن و لطیف و به سنت نبوی سخن می گفت. و نیز با حضور در مساجد و تکایا و ورزشگاه ها و در میان مردم برای بیان مواضع و روشنگری ها. سازمان، آنچنان به سطح اراذل و اوباش _و حتی پایین تر از آنان_ تنزُّل پیدا کرده بود، که حاضر شده بود، مدرن ترین روحانی کشور را که «یک ملت» بود و «مظلوم زیست» با ناجوانمردانه ترین ابزار کشتار و شیوه های فریب و استتار، به زغم خود حذف کند.

شهید بهشتی؛ آن روحانی دنیادیده و بروز، که بخش های مهم و مردم مدار و حقوقمندانۀ قانون اساسی ما مدیون تفکر و روشن بینی های اوست. کسی که مرحوم آیت الله العظمی منتظری، ادارۀ مجلس خبرگان قانون اساسی را بر عهدۀ او می گذاشت زیرا در وجودش تفکر و اندیشه و مدیریت می دید. و این آخرین سخنان بهشتی چند لحظه پیش از شهادت است: «ما باید ببینیم رئیس جمهور آینده می‌تواند روحانی باشد یا نه؛ آیا نظر امام که فرمودند رئیس جمهور روحانی نباشد، همین است یا فرق کرده و اجازه می دهند. بعد افزودند: اگر نظر امام فرق کند که غیر روحانی رئیس جمهور بشود، آن فرد را این جلسه باید تعیین و معرفی کند و اگر فرمودند باید روحانی باشد، باز انتخاب آن توسط این جلسه است.» (منبع)

۴- سازمان آنچنان کورکورانه مشیء سیاسی و عقیدتی خود را به چند زن و مرد در بالای هرم قدرت مسدود کرد که می توان گفت بسته ترین، کنترلگرترین و نظامی ترین سازمان در جهان محسوب می شود. این سیاست فردپرستانه نهایتاً آنان را در کنار صدام نشاند و بیخ موساد و زیر چتر آمریکا و گوشۀ گود مرصاد و کمین برحق رزمندگان در چهارزبَر حسن آباد اسلام آباد غرب.

حال و روز آنان اینک، با آن شناعت و خون ریزی و سبُعیت و درندگی، آنچنان وخیم و بحرانی و رسواگر است که حاضرند برای به دست آوردن پول و مطرح شدن در محافل غربی، اطلاعات استراتژیک ایران بزرگ و کهن و سرفراز را به دشمنان و پست ترین رژیم جعلی یعنی اسرائیل بفروشند. کار کثیفی که حتی به غیرت اراذل و اوباش هم برمی خورَد! چه برسد به انسان هایی که به خاطر پاره ای مشکلات و دیدن فساد و تبعض و بی عدالتی، از نظام گلایه دلسوزانه دارند، نه براندازانه و فرافکنانه.

۵- با این شرح کوتاه، خلاصۀ حرف من است: انقلاب اسلامی ایران، آن مقدار ارزش دارد که آن همه شهیدان حاضر شدند خون شان را برای بقای آن در راه خدا هدیه کنند و این خون، پیام دارد. و پیام موجب می شود، انقلاب از گزند حوادث و توطئه ها و دشمنی های خارجی در امان بماند.

پس؛ هوشیار باشیم؛ وقتی آن سازمان که رهبر داشت. سازماندهی داشت. دیسیپلین متمرکز بی رحمانه داشت، ارتش داشت، پول و حمایت غرب را داشت. آرمان _ولو باطل_ و برنامه و نیرو داشت، و به انواع و اقسام جاسوسی و جاسوسان و مزدبگیران دسترسی داشت، و در یک کلام هدف براندازانۀ مسلّحانه داشت، نتواست عقلانیت پیشه کند و مبارزات طولانی اش علیۀ انقلاب را رنگ و بوی مدنی و قانونی و مردمی بدهد و در نهایت کاری کارستان! کند؛ دیگر تکلیف اعتراضات کور و اغتشاش های فاقد رهبر و جنبش و اعتراض های غیرمدنی و پیش و پا افتادۀ فاقد انگیزه و هدف و آرمان، کاملا روشن است.

و کمتر کسی باور دارد از دست این دستجات بی هویت و به دور از تقیّدات مذهب و عِرق ایرانیت، چیزی علیۀ این انقلاب برآید و به یقین برنخواهدآمد. مردم ایران انقلاب اسلامی را می خواهند، و از آن پشیمان نیستند، فقط چند حرف و مطالبه دارند که من بخشی از نگرش ها را در (اینجا). مطرح کردم و ادامۀ آن را بزودی بیان می کنم. ان شاء الله.