ادب چیست؟

به قلم دامنه. به نام خدا. آیت الله حسن حسن زاده آملی می گوید ادب را چنین معنا کردند «ادب یعنی نگاهداشت حدِّ هر چیز» این معنای خوبی است. ادبیات وجه تسمیه اش همین است. ادبیات، ما را آموزش می دهد که حدود زبان را رعایت کنیم. ادیب کسی است که حدود زبان را می داند و رعایت می کند. و مؤدّب کسی است که حدود اعضاءِ جوارح و جوانح را مراعات می نماید. (منبع: در محضر استاد حسن زاده آملی». تألیف محسن غرویان. ص ۲۲)

 

عکس از دامنه

 

بنابر تعریف بالا، دامنه معتقد است، ادب اقتضاء می کند اولاً به عنوان یک موجود عاقل حدّ هر چیزی را بشناسیم. این یعنی دانش. ثانیاً آن حد و حدود را تا می توانیم به وُسع خویش مراعات نماییم. این یعنی ارزش. که جمع آن می شود: دانش و ارزش. اتفاقاً دکتر عبدالکریم سروش نیز کتابی خواندنی و بسیارآموزنده دارد تحت همین عنوان «دانش و ارزش»؛ که در دهۀ شصت آن را نگاشته است.

چه کسی پول می‌گیرد تا دروغ بگوید؟

 

زندگینامۀ بهلول: اینجا

 

کسی که سخنانش نه راست است و نه دروغ

 

*فیلسوف است*

 

کسی که راست و دروغ برای او یکی است،

 

*چاپلوس است*
 

 

کسی که پول می گیرد تا دروغ بگوید،

 

*دلّال است*
 

 

کسی که دروغ می گوید تا پول بگیرد،

 

*گدا است*
 

 

کسی که پول می گیرد تا راست و دروغ را

تشخیص دهد،

 

*قاضی است*
 

 

کسی که پول می گیرد تا راست را دروغ

و دروغ را راست جلوه دهد،

 

*وکیل است*
 

 

کسی که جز راست چیزی نمی گوید،

 

*بچه است*
 

 

کسی که به خودش هم دروغ می گوید،

 

*متکبر است*
 

 

کسی که دروغ خودش را باور می کند،

 

*ابله است*
 

 

کسی که سخنان دروغش شیرینست،

 

*شاعر است*
 

 

کسی که علی رغم میل باطنی خود

دروغ می گوید،

 

*همسر است*
 

 

کسی که اصلا دروغ نمی گوید،

 

*مرده است*
 

 

کسی که دروغ می گوید و قسم هم می خورد،

 

*بازاری است* 
 

 

کسی که دروغ می گوید و خودش هم نمی فهمد،

 

*پُر حرف است*
 

 

کسی که مردم سخنان دروغ او را راست می پندارند،

 

*سیاستمدار است*
 

 

کسی که مردم سخنان راست او را دروغ می پندارند

و به او می خندند،

 

*دیوانه است*
 

بهلول در شهر کوفه دیده به جهان گشود و نام اصلی اش وهَب است.

 

 

نکته‌ی دامنه:

کسی که مثل باد جابجا می شود

تا انباشت! و انبار کند،

آدمِ چاپلوس است.

 

جهاد ماهیت معنوی دارد نه مادّی و طبقاتی

به قلم دامنه. به نام خدا. آثار شهید مطهری را همه‌ی ما اغلب یا کمابیش خوانده‌ایم و دانسته. آثار و گفته‌هاش همه اثربخش و آگاهی‌دهنده است. در کتاب قیام و انقلاب مهدی ص ۵۷، نکته‌ای مهم می‌نویسد که کمتر عالمی ما را به آن رهنمون شده است. آنجا که به‌درستی و زیبایی می‌گوید:

 

«از نظر قرآن، آن جهاد مستمرِّ پیش‌بَرنده‌ای که از فجر تاریخ وجود داشته و دارد، ماهیت معنوی و انسانی دارد، نه مادّی و طبقاتی.»

معبد الهۀ سلامت

به قلم دامنه. به نام خدا. اختلال چیست؟ اول می رم سراغ دهخدا: اختلال یعنی: «تباه شدن و درهم‌و‌برهم شدن کار» و نیز یعنی: «به‌هم‌خوردگی؛ آشفتگی؛ نابسامانی؛ بی‌سروسامانی.»

 

 

کتاب «درمان اختلالات دیکته نویسی»

 

 

 

مثلاً در این عکس یک نوع اختلال نوشتاری را مشاهده می کنید که همۀ ما کمابیش به آن مبتلا هستیم و در املاء (=دیکته) نمود پیدا می کند. مثلاً خودِ من اغلب دندان، را «داندن» می نویسم و مازندران را «مازندارن». در تاریخ، این عقیده رواج داشته که اختلال، ناشی از مُختل شدن کارکرد بدن است. در یونان باستان، به درمان این اختلالات در معبد الهۀ سلامت می‌پرداختند. (منبع)

 

«بُقراط اهمیت مغز را در تبیین این اختلالات دریافت و درمان مبتنی بر استراحت، استحمام و رژیم غذایی را توسعه بخشید. حرکت به سوی توجیهات منطقی در تبیین رفتار را سقراط، افلاطون و ارسطو تقویت کردند.» (همان منبع)

 

 

از دامنه خوان محترم جناب جواد شریفی، متشکرم؛ که این زمینه را برای پست کویری تمهید نمودند. این گونه تعامل علمی با دامنه، هم برکات دارد و موجب خشنودی خدای رحمان می شود؛ و هم اثرات دارد و باعث تشویق و انرژی دامنه و تحریص و تحریک اندیشه ای دامنه خوانان. تا کویریات بعدی خدا نگه دار.

گفت و گوی چشمه با سنگ خارا

گفت و گوی چشمه با سنگ خارا

 

به نام خدا

 

جدا شد یکی چشمه از کوهسار

به رَه گشت ناگه به سنگی دچار

 

به‌ نرمی‌ چنین گفت با سنگِ سخت‌:

کرم کرده راهی دِه ای نیک‌بخت

 

جناب اجل کش گران بود سر

زدش سیلی و گفت‌: دور ای پسر!

 

نشد چشمه‌ از پاسخ‌ سنگ‌، سرد

به کندن در استاد و اِبرام کرد

 

بسی کند و کاوید و کوشش نمود

کز آن سنگ خارا رهی برگشود

 

ز کوشش به‌ هر چیز خواهی رسید

به‌ هر چیز خواهی کماهی رسید

 

برو کارگر باش و امّیدوار

که از یأس جز مرگ ناید به‌ بار

 

گرت پایداری ست در کارها

شود سَهل پیشِ تو دشوارها

 

(گنجور: ملک‌الشُعرای بهار)

اگر خدا گذشت نمی داشت

پست مشترک کویریات و لیف روح: به قلم دامنه. به نام خدا. حق و سهم بدن. ما به مدَد اجزای بدن _از موی سر تا ناخن_ نفَس می کشیم و حیات داریم. آیا حق و سهم این نعمت های خدادادی را بدرستی می پردازیم؟ چندنمونه می آورم و به نظر شخصی خودم، بخشی از حق و سهم هر یک را می گویم، باشد تا مفید افتد؛ هم بر خودم، هم بر خوانندۀ شریف دامنه. این؛ اول نهیب بر خودم است و سپس اگر سزاوار بود بر خوانندگان شریف مان:

 

معده؛ که گوارش ما را برعهده دارد. حقّش کم خوری و بِه خوری ست. چشم؛ که دیدن و خواندن را بر ما مهیّا می کند. حقّش حیاء است و احیاء. گوش؛ که قدرت بی نظیر شنیدن را در ما می آفریند. حقّش پاکی در دریافت هاست و نقل ها. مغز؛ که نعمت مرموز تفکر را نصیب مان می سازد. حقش مطالعه است و فکرآفریدن، تا سلول خاکستری مغز دچار کهولت و زوال نگردد. عقل؛ قدرت خیره کننده در وجود بشر است. حقش استیفای هویت انسانی ست و نگرش توحیدی. روح؛ که امانت خدا نزد انسان است. حقش تغذیۀ معنوی ست و کمال طلبی. دست و پا؛ که بزرگترین عامل حرکت افقی انسان است. سهمش کردار پاک است و دست درازی نکردن به حقوق مردم و پانگذاشتن بر روی حق و پایمال نکردن چارچوب های شرع و عرف. جسم سالم؛ که کمک می کند رفتار را در خود قوام بخشیم. حقش کسب حلال است و دانش احکام خدا. (مثلاً قدیما، کاسب ها، در درس مکاسب علمای شهر شرکت می کردند، یک چیزهایی از معاملات حلال را کسب می کردند تا ربا نخورند و سوداگر نشوند و حرام خوری نکنند) زبان و لب و دندان؛ که بشر درمانده است از برکات فراوان آن. زبان بدون لب و دندان لال می ماند و در کام می چسبد. حق شان سکوت در جای خود، فریاد در مکان خود و صوت و صدا شدن در زمان خود است. و قلب و خون و خیال و ... قِس علی هذا و مانند اینها.

 

گاه به گاه، ما، به این حق و حقوق نمی پردازیم، ولی خدای مهربان چون بخشنده است، از تقصیر ما درمی گذرد. وای اگر خدا، گذشت نمی داشت. خدا، دوست دارد که دوستدارانش از گناه برگردند و متنبّه شوند و توبه کنند. توبه؛ راه که نه، بلکه اتوبان عریض حرکت به سمت خداست.

 

امام حسین ع در دعای عرفه، خیلی خیلی زیبا، این اجزای انسان را توصیف کرده اند، که وقتی بر روی آن، خیره می شویم و می اندیشیم، درمی یابیم حضرت سیدالشّهداء چه عرفان عمیقی داشتند. چه خداشناس بزرگی بودند. و همین بود که منتخَب و منتجَب خدا در عاشورا شد؛ تا عشق بیافریند. تا توحید بیاموزد. تا ندای عزّت و آزادی و حق طلبی سر دهد. هان! همین.

جامۀ قناعت و خوددارى

به قلم دامنه. به نام خدا. برای هر یک از ما، یکی از خاطره های قشنگ ماه رمضان، دعاهای کوتاه و قصار روزهای ماه مبارک رمضان است، که هر کس با طبع و لحن و ذوق و حال درونی خود آن را زمزمه می کند و روحش را می نوازد. من دعای برخی از روزهای سی روزۀ این ماه را بیشتر دوست دارم، که یکی از آنها همین دعای روز دوازدهم است و نیز دعای روز سوم که از نوجوانی قنوتم نمودم. خیلی پُرمضمون، صمیمانه و پیام بخش و حرارت دهنده است. این دعا و ترجمۀ رسای آن تقدیم دامنه خوانان شریف می شود: خدایا زینت دِه مرا در آن، با پوشش و پاکدامنى؛ و بپوشانم در آن، جامۀ قناعت و خوددارى؛ و وادارم نما در آن، بر عدل و انصاف؛ و آسوده‌ام دار در آن، از هر چیز که می‌ترسم؛ به نگاهدارى خودت اى نگه‌دار ترسناکان. والسلام.

کورِ خود و بینای مردم نباشیم!

به قلم دامنه. کویریات دامنه. به نام خدا. امشب ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۷ بازهم بوی قشنگ سحر می‌آید و یاد زیبای خاطره‌ها، مادرها، خواهرها، زحمت‌ها، پخت‌وپزها، بوی اشتهاآور افطاری‌ها و در یک کلمه آغاز بهترین روزها و شب‌ها و سحرها و اذان شادی‌بخشِ مؤذّنه‌ها. در این ماه مبارک و فرخنده‌ی توبه و انابه و بخشش خدا که با دعوتنامه‌ی باری‌تعالی، میهمان شریف سفره‌ی برکت حضرت آفریدگار هستیم؛ بهتر آن است:

 

کورِ خود و بینای مردم نباشیم

 

 

یعنی این که در دیدنِ بدی‌ها و ضعف‌ها و غفلت‌ها و گناه‌ها و کژی‌ها و کاستی‌ها و اشتباه‌های خود، کور! نباشیم و آن را نبینیم! و خدای ناکرده فقط و فقط عیب و ایرادهای مردم را ببینیم و از خویشتنِ خویش غافل باشیم و کرده‌های خود را توجیه نماییم. پس؛ اول به خودم نَهیب می‌زنم که خدایا از بدی‌های فراوانم درگذر و این ماه را برای همه‌ی ما ماه فرصت و رُخصت و مغفرت قرار ده.

 

 

طلوع در هند

 

سپس از پرودگار غفور مهربان می‌خواهم مردم مؤمن ما را ببخشای و بیامرز و همه‌ی اموات محل و نیز تازه‌درگذشتگان روستای داراب‌کلا از جمله همسنگر خوب‌مان سادات بزرگوار سیّد ابوالحسن شفیعی دارابی را غریق رحمت فرما. با یاد و احترام به شهیدان.

ایرانِ شهیدان، شهیدانِ ایران

به قلم دامنه

به نام خدا

عملیات: کربلای ۴

زمان: ۴ دی ۱۳۶۵

شهیدان: ۳۹۰۰ رزمنده

مجروحان: ۱۱۰۰۰ رزمنده

منبع

 

جنایت آمریکا و سازمان تروریستی منافقین:

توأمان دادنِ اطلاعات جاسوسی به صدام

 

وجب به وجب خاک ایران با خون شهیدان آبیاری شده. میراثخواران و مرفّهان بی درد اما، همچنان چون کنۀ خون آشام، خون نظام را می مکند. شهیدان خون دادند تا اسلام و ایران و اخلاق و عدالت و آزادی و استقلال و عزّت و در یک کلام صراط مستقیم، مستقر بماند.

لطف امام رضا محسوسه

به قلم دامنه. به نام خدا. کویریات دامنه. مشهد که بودم در سَرسرای هتل محل اقامت (هتل گلشن رضوی) چشمم به این نوشتۀ دو عالم بزرگ شیعه خورد و عکسی از آن انداختم و ترجیح داده ام آن را به اشتراک گذارم.

 

 

امام رضا از نظر

علامه طباطبایی

 

قسمت بالای آن نقلی از سجایای اخلاقی مرحوم آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی ست که آن مرجع ساده زیست حتی حاضر نبودند دگمۀ لباسشان خارجی باشد. در قسمت پایین آن برگۀ خبری نیز سخن مهمی درج شده است از علامه طباطبایی دربارۀ امام رضا، که آورده است: «همۀ امامان _علیه السّلام_ لطف دارند اما لطف حضرت رضا _علیه السّلام_ محسوس است. همۀ امامان _علیه السّلام_ رئوف هستند اما رأفت امام رضا _علیه السّلام_ ظاهر است»

سه راه به خدا

به قلم دامنه

 

به نام خدا. دو نکته در این قسمت دامنۀ کویر می آورم

 

سه راه صوفیانه تقرُّب به خدا، با سه راه هندو مطابقه

 

کَرمه یوگا: یعنی طریق عمل

بهکتی یوگا: یعنی طریق عشق

جنانه یوگا: یعنی طریق معرفت

چیتک می نویسد:

 

به کرّات در متون عرفانی آمده که

معرفت در کتاب یافت نمی شود

در قلب آن را بیاب

 

یادداشت های برداشت آزاد سال هشتاد و هفت دامنه از کتاب:

درآمدی بر تصوُّف. نوشتۀ ویلیام چیتک

ترجمۀ محمدرضا رجبی. قم دانشگاه ادیان و مذاهب

ص شصت و شش و صد و پنج

چشم خلوت بینِ ستّارالعیوب خدا

به قلم دامنه

در سال تازه نیز بازمی گویم:
 

بُرو این دام را بر مرغِ دگر نِه

که عَنقا را بلند است آشیانه

غزل حافظ

 

عَنقا (=سیمرغ)

در بلندی ها آشیانه می سازد

 

  چشم خلوت بینِ خدا

مافوقِ همه‌ی دوربین‌هاست

 

تاریخ، عقل، مردم

به نام خدا

تاریخ را همه‌ی مردم می سازند؛
چه آنهایی که سر می دهند و چه آنها که سر می بُرند!

 

(منبع: رُمان دیزیره، اثر خانم آن ماری سلینکو. ص هشتاد)

 

کویریات دامنه: این که برخی ها می گویند عقل خطا می کند [که می کند] باید گفت فهمِ دین هم خطا می کند. خطا هیچ وقت از ما رَخت بر نمی بندد... مهم این است که در عین اِذعان به خطا، عقل را به بهانۀ خطا تعطیل نکنیم...  من معتقدم دینداری در جهان جدید فقط در دلِ جامعۀ مدنی ممکن است، اگر می خواهیم دین باقی بماند، باید ابتدا رمینه های آن را فراهم کینم.

 

منبع:

دکتر عبدالکریم سروش

ادب قدرت، گفتار نقد اخلاقی قدرت

ص سیصد و هفتاد شش.

خزان اصل و خزان خرج

یک

 

خواجه نظام الملک می‌نویسد که پادشاهان قدیم همیشه

دو خزانه داشتند یکی خزانۀ اصل و دیگری خزانۀ خرج

و هر مال که حاصل می شد بیشتر در خزانۀ اصل می بُردند

و کمتر به خزانۀ خرج و تا ضرورتی نبود از خزانۀ اصل چیزی

خرج نمی کردند و اگر چیزی از آن برمی داشتند

به صورت وام بود و بعد جایش بازمی نهادند.

 

کاغذ زر. نوشته‌ی دکتر غلامحسن یوسفی

ص هشتاد و دو

 

دو

هاینریش بل

نویسنده‌ی آلمانی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل:

«هنوز هم که هنوز است  اظهار ادب،

در مقابله با یک فرد بی ادب،

مطمئن‌ترین طریقِ تحقیر است...»

(کویریات) kaviriyat

به نام خدا

 

سه نکته

 

یک

 

مهندس بازرگان و دکتر یدالله سحابی در زمان شاه

کارخانۀ سافیاد زدند تا انقلابیون در مبارزه علیۀ شاه

استقلال مالی و سیاسی داشته باشند

 

یادداشتهای دامنه

خاطرات عزتشاهی ص.صد و چهل

 

دو

 

محبتِ مغشوش، زود انحلال پذیرد،

چنانکه دِرم و دینارِ مغشوش زود تباه شود

 

خواجه نصیرالدین طوسی

 

سه

 

هر بزرگی که به فضل و به هنر

گشت بزرگ نشود خُرد به بَد گفتنِ بهمان و فلان

(فرّخی سیستانی)

زندگی اَلاکُلنگی

از خردمندی سؤال کردند که: می توانی بگویی زندگی آدمیان مانند چیست؟ وی در جوابشان گفت: زندگی مردم مانند اَلاکُلنگی است، که از یک طرفش سنّ آنها بالا می رود و از طرف دیگر زندگی آنها پائین می آید! (منبع)

جریمۀ دوبرگی

به قلم دامنه. به نام خدا. به دلیل دو مسافرتی که در طی دی ماه امسال به مشهد مقدس و سپس به تهران و مازندران داشتم، دیشب پروندۀ ماشینم را طبق معمول از روی سایت راهور بازبینی کردم. متأسّفانه بی آن که هیچ سردربیاورم چرا و در کجا و برای چه نوع خلافی، دیدم جریمه ای به نام خودوری دامنه ثبت شده است. یعنی جریمۀ دوبرگی که در غیاب راننده، از سوی مأمور پلیس راهور نوشته و صادر می شود.

 

 

جریمۀ دوبرگی از میان دو نوع دیگرش (تسلیمی و الصاقی) در تعریف سرهنگ کرمی اسد رئیس مرکز اجراییات پلیس راهور ناجا «نوعی از ابلاغ محسوب می شود که پلیس تخلف ارتکابی راننده را مشاهده کرده است... هنگامی که پلیس تخلُّفی را از سوی راننده مشاهده می کند نسبت به توقف و ایست خودرو دستور می دهد... با توجه به ایست دادن پلیس و عدم توقف خودرو از سوی راننده چه به صورت عمد و غیرعمد ماموران پلیس راهور از دو برگه [به میزان 400 هزار ریال جریمه] استفاده می کنند و جریمه و تخلف در سوابق راننده متخلف درج خواهد شد.» (منبع)

 

حالا بگذرم؛ این که کجا و چرا جریمه دوبرگی غیابی شدم، و از سوی هیچ پلیسی فرمان ایستی هم ندیده ام، مهم نیست. طی 40 سال رانندگی کردن، این دومین جریمه ای ست که به نامم ثبت شده است. آن یکی به خاطر 5 کیلومتر سرعت غیرمجاز بالاتر از حد 110 کیلومتر. این یکی غیابی و هنوز کشف نکردم واسۀ چی. به هر حال؛ به قول یکی از استادان درس مالیۀ ما در دانشگاه، که همیشه می گفت «دولت خرج دارد» [و نامش هم میان دانشجویان به همین تیکه کلام معروف شده بود] می گویم دولت یا باید از جیب ملت درآورد و یا از جوفِ زمین. از نفت و مس و مفرغ گرفته تا چدن و آهن و پسماند و پیشخوان.

 

از این جریمۀ دوبرگی، دل به دامنه کویریات زده ام و می گویم ما که از جریمۀ غیابی پلیس _که پرداخت زور زورکی چند تکه پول کاغذی ست_ این همه شوکه می شویم؛ آیا هیچ نگریسته ایم که جریمه های مأموران خدا چه عواقب و پاداشی بر سرنوشت مان دارد؟ ملائکی که هر آن و ساعت و ثانیه، ما را مراقب اند و «کرده ها و نکرده» های مان را دقیق بی رد و برگشت محاسبه می کنند و بنا به نقل ها و روایت ها، بر دوش راست و چپ مان بخوبی نگاهمان می کنند و به ثبت و درج می پردازند.

 

امید است از سوی آنان جریمه ای نشویم. اگر هم به دلیل معصوم نبودن و خطاآلود بودنِ طبع بشری مان، خطا و گناه می کنیم و متخلّفانه به بیراهه می رویم، بازهم به بخشندگی و توبه پذیری خدای مهربان امید داریم که جریمه غیابی مان بخشیده شود تا از پل صراط راحت بگذریم. آری چانه زنی با خدای رئوف آسانتر و زیباتر است از چونه زنی زمُخت و بی رَغبت با دولت و حکومت و حاکمیت.

اسلام قربانی حکومت‌ها

به قلم دامنه. به نام خدا. از نظر دکتر علی شریعتی، اسلام قربانیِ حکومت‌ها و خلافت‌ها شده است. بنابراین راه حل او بازگشت به خویش بود. یعنی بازگشت به اسلام و ایران. نه ایرانِ هخامنشی و ساسانی. نه اسلام عثمانی و اموی و عباسی، بلکه اسلام نبوی و علوی.