دامنه‌ی داراب‌کلا

ایران ، قم ، مازندران ، ساری ، میاندورود

دامنه‌ی داراب‌کلا

ایران ، قم ، مازندران ، ساری ، میاندورود

مشخصات سایت دامنه
دامنه‌ی داراب‌کلا

Qalame Qom
ابراهیم طالبی دارابی (دامنه)
قم ، مازندران ، ساری ، میاندورود ، داراب‌کلا

پیام مدیر
نظرات
موضوع
بایگانی
پسندیده

عَیّوق شعر محتشم

يكشنبه, ۲ شهریور ۱۳۹۹، ۰۸:۴۶ ق.ظ
عَیّوق شعر محتشم
پست ۷۷۰۰ : به قلم حجت‌الاسلام محمدرضا احمدی: محتشم و تشنگی در کربلا. محتشم (۹۰۵ - ۹۹۶) از مهم ترین شاعران مرثیه سرای مذهب شیعه به شمار می‌آید.  معروف ترین مرثیه‌ای که محتشم برای شهدای کربلا سروده است ترکیب دوازده بندی «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» است که از مشهورترین اشعار فارسی به شمار می آید. کلمه به کلمه، مصرع به مصرع، بیت به بیت و بند بند این ترکیب بند همراه با سوز جگر است، ترکیب بندی است که به نظر می‌­رسد با درکی حسی و واقعی از واقعه کربلا سروده شده است. در یک بیت می‌­گوید:
 
زآن کشتگان هنوز به عَیّوق می­‌رسد
فریاد العطش ز بیابان کربلا
 

 


توجه به معنای عَیّوق و ویژگی­های آن مشخص می­شود که محتشم چه انتخاب دقیقی داشت است. دهخدا می‌گوید: عَیّوق ستاره ای است خُرد، روشن، سرخ رنگ، به طرف راست کهکشان که پیرو ثریا باشد.  آن را عیوق از آن گویند که او گویا نگهبان ثریا است، مشتق از عوق بمعنی بازداشتن و نگهبان و بازدارنده از امور مکروه. اما محمد معین، علاوه بر این که می‌گوید عیوق نام ستاره ای نورانی در صورت فلکی در امتداد کهکشان راه شیری است، به نکته مهمی هم اشاره دارد که عیوق، نماد فاصله و دوری است.

 
با توجه به این دو تعریف، دو نکته را متوجه می‌شویم:
 
۱.  اگر عیوق به نگهبان تعریف شده، پس چرا در مقابل تشنگی اصحاب کربلا کاری نمی‌کند؟ چرا از این مکروه و کار زشت کوفیان جلوگیری نمی کند؟ چرا در مقابل چشمان بیدار نگهبان این اتفاق افتاده است؟
 
۲.  با گذشت صدها سال از واقعه کربلا، صدای العطش عاشوراییان آن چنان بلند و عمیق و حانسوز است که هنوز این فریاد به دورترین نقاط هستی می‌رسد. فریاد العطش حتی به گوش کروبیان هم رسیده است.
 
با توجه به دو معنای فوق، به عمق دقت و ارادت محتشم و سوزناک بودن عطش در کربلا پی می‌بریم.
 

پاسخ دامنه: سلام جناب حجت‌الاسلام احمدی. خواندم و خیلی لذت بردم. نوشته‌ای پربار و حاوی معانی و مضامین وسیع نوشتی. بلی؛ حتی تا دورترین نقطه هم، آوای کربلا، پیام سیدالشهداء (ع)، غم عظیم عاشورا و اندوه عمیق تاسوعا طنین می‌اندازد؛ تا ستاره‌ی عیّوق. همین به‌صحنه آوردن عیوق، اوج شعر محتشم است. ممنونم. ممنون.

| لینک کوتاه این پست → qaqom.blog.ir/post/1666
موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۳۹۹/۰۶/۰۲
ابراهیم طالبی | دامنه دارابی

تک نگاران دامنه

عترت

نظرات (۴)

۱۴ فروردين ۱۴۰۲ ، ۱۴:۰۵ جلیل درهمجانی ( تایماز میانالی )

با سلام

همانطوری که در بالا توضیح داده شده است عیوق ستاره‌ی نگهبان هست ، نکته‌ی مهمتر اینکه قدیمی‌ها معتقد بوده‌اندکه ستاره‌ی هرکسی با ستاره‌ی عیوق روبرو بشود آن شخص میمیرد ، و توجه مرحوم محتشم علاوه بر معنی ذکر شده به این نکته نیز بوده است.

سعدی علیه‌الرحمه میفرماید:

چون شبنم اوفتاده بُدَم پیش آفتاب

مِهرم به جان رسید و به عیوق بر شدم

(چون شبنمی مقابل خورشید افتاده بودم و با رسیدن مهر ( در اینجا در کلمه مهر صنعت ایهام وجود دارد هم نور آفتاب ، هم عشق و محبت ) بر من ، ستاره‌ام با ستاره‌ی عیوق مقابل شد (جان دادم و مردم)

پاسخ مدیر دامنه :
برادر محترم جناب جلیل درهمجانی میانالی سلام. بازکردن لایه‌ی دیگر عیوق آن هم با مثال و شرحی واضح از شیخ اجل، برای خود من هم بار و ثمره داشت. از شما دانشور بزرگوار -که درک مطلب را برای خوانندگان هموارتر کردید- ممنونم.

با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات. وقتی در اشعار عیوق را به کار می برند، معمولا مسافت و دوری راه به ذهن می رسد. چنان که دهخدا می گوید: و عرب آن را به دوری مثل زند و گوید: «أبعد من العیوق » و محمد معین آن را نماد فاصله و دوری می داند. دوری راه، برداشت طبیعی و ظاهری از عیوق است، اما افسانه هایی هم در باره عیوق وجود دارد که ممکن است به آن مثال بزنند:

 

۱. یکی این که هرکسی نگاهش به این ستاره بیافتد، تشنگی اش برطرف می شود.

۲. کسی که این ستاره در بخت او باشد، از تشنگی هلاک می شود. اما اینها افسانه است و ربط دادن واقعه عظیمی مانند شهادت اباعبدالله الحسین علیه السلام به این افسانه ها چندان موجه به نظر نمی رسد. بنده همان دوری راه را بیشتر می پسندم، یعنی فریاد العطش آنقدر زیاد است که صدای آن حتی به عیوق هم می رسد.

محمدرضا احمدی.

عیوق آنقدر داد زد که کوفیان نشنیدند.

چون زمزمه ی پروین و ثریا و هفت خواهران صاحب سریر در گوش کوفیان نمیگذاشت صدای دیگری بشنوند. عیوق از آنروز بدنبال ثریاست. تا صدای تشنگان را بگونه‌ای کر شده برساند . جهان پراز صدای عیوق است که فریاد می‌زند: یاحسین.

پاسخ مدیر دامنه :
::
سلام جناب «اراز». از شرح شما را بر عیوق ممنونم. لطف کردید در حضور و نظر. بیان شما را به نویسنده‌ی این پست می‌رسانم.
۲۶ شهریور ۱۴۰۳ ، ۰۹:۵۷ احسان معتمدی

در شعر محتشم با توجه به معنی بیت شعر منظور عیوق یعنی خیلی صدای العطش بر اسمان بلند شده . 

 در شعر سعدی علیه الرحمه 

که میگوید چون شبنم اوفتاده بودم پیش افتاب 

مهرم به جان رسید بر عیوق بر شدم 

 منظور سعدی این است که او ذره ای بوده و اصلا حساب نمی شده در جهان ولی چون شبنم پاک و زلال و شفاف بوده و عشق خدای تبارک و تعالی وجود او را پر کرده و این ذره انقدر اوج گرفته و بالا رفته که از ستاره عیوق هم بالاتر رفته و بر اسمانها مسلط شده 

پاسخ مدیر دامنه :
،،
جناب آقای احسان معتمدی سلام. از مقایسه و بحث تطبیقی آن فاضل محترم بهره‌ی وافر بردم. خیلی زیبا و شیوا وارد این مسئله شدید. تشکر.

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">