قرآن، عقل الله

واژگان و جملات قرآنی، تلفیقی است.

بسم الله النازل القرآن الکریم. آقا ابراهیم سلام علیک. زاد روز امام همامی که قرآن در حقش فرمود «و عنده علم الکتاب» را تبریک می گویم. جناب آقای دکتر دینانی از جمله دانشمندان مسلمان شیعی ایرانی است که در حوزه فلسه و عرفان خوش درخشیده و در باورمندی به آموزه های دینی ثابت قدم مانده است، و تزلزلی در گفته ها و نوشته هایش دیده نمی شود. البته این صفت نیک موجب آن نمی شود که بگوئیم هیچیک از گفته ها و نوشته هایش، نقد پذیر نیستند؛ از باب نمونه در مورد همین نوشته می گویم:

۱) اگر نبود استثناء و قید توضیحی در فرازهای پایانی این نوشته؛قطعا بخش اول سخنش، قابل نقد بوده است؛

۲) سخنان الهی در قرآن، نه انشائی محض می باشد و نه إخباری محض؛ بلکه تلفیقی است از دو وصف «إنشائی» و «إخباری»؛ یعنی پاره ای از آنها، إنشائی هستند؛ و بخشی از آنها إخباری (البته آیا حجم این دو سنخ از کلام الهی، مساوی است و یا متفاوت؟؛ نیاز به برسی و اقدام کارشناسی دارد)؛

۳) قلمرو دو سویه ای (صدقی و کذبی) بودن گزاره های إخباری، محدود به کلام غیرالهی است؛ و این خصلت، فقط در چنین بستری، تحقق پیدا می کند؛ به تعبیر فنی تر؛ کلام إخباری الهی، تخصّصا از گردونه «دو سویه صدقی و کذبی»، خارج است؛ پس نیاز به «تخصیص» زدن گزاره های إخباری الهی، نیست (همچنانکه در فرازهای پایانی جناب دکتر دینانی بدان اشاره شده است)؛ به تعبیر دیگر: تمام گزاره های اخباری در قرآن همانند جملات انشائی آن، فقط متصف به «صدق» می باشند؛ و این مدعائی است که در بحث خداشناسی ، به اثبات رسید؛ خدای موصوف به اوصاف نیکی همانند : «حکیم»، «علیم»، «ناصح»، «محسن»، «عادل» و....، جز صادق نمی تواند باشد؛ پس، اخبارش همچون إنشائش، یارای اتصاف به غیر صدق نخواهد داشت. موفق باشید.

(حوزه علمیه قم: سید حسین شفیعی دارابی/ صبح پنجشنبه ۵ بهمن ۱۴۰۲ش_ ۱۳ رجب ۱۴۴۲ق)

چیستی تلفیقی بودن کلام الهی

بسم الله النازل القرآن الکریم. آقا ابراهیم سلام مجدد و تشکر. فکر می کنم غیبت چند روزه و احیانا خستگی سفر و تحمل زحمت پاسخ دهی به نوشته های متنوع؛ موجب گردید تا دقت لازم در محتوای نوشته پیشین حقیر ، دچار آسیب شود؛ مجددا نکاتی را بازگو می نمایم:

۱) تلفیقی بودن کلام الهی، به این معنی نیست که یک جمله، هم اخباری باشد و هم انشائی؛ بلکه مراد از آن است که مجموعه قرآن چنین است و لذا نوشتیم : «یعنی پاره ای از آنها، إنشائی هستند؛ و بخشی از آنها إخباری»؛

۲) تلفیقی بودن کلام الهی (به معنی ذکر شده)، منافات ندارد که تمام کلام الهی، صادق باشد؛ در فرق بین «تخصص» و «تخصیص»، دقت بیشتری لازم است؛ و نیز در این عبارت دقت بیشتری شود : «به تعبیر فنی تر؛ کلام إخباری الهی، تخصّصا از گردونه «دو سویه صدقی و کذبی» بودن، خارج است؛ پس نیاز به «تخصیص» زدن گزاره های إخباری الهی، نیست؛

۳) علت دو دسته کردن کلام الهی قرآنی به إخباری و إنشائی نیز معلول ساختار الفاظ و عبارات و کلمات و جمله های قرآنی می باشد؛ منتهی با دلیلی که در فراز پایانی نوشته قبلی یاد آورشدم؛ و با لحاظ تعبیر «تخصص» میگویم: «تمام کلام الهی صادق است؛ و امکان نشستن گرد کذب بر آن، وجود ندارد»

(حوزه علمیه قم: سید حسین شفیعی دارابی/ صبح پنجشنبه ۵ بهمن ۱۴۰۲ش_ ۱۳ رجب ۱۴۴۲ق)

السلام علیکم و رحمه الله آقا ابراهیم عزیز .... نکات ارزشمندی را شما و استاد دکتر شفیعی و استاد دکتر دینانی مطرح کردید شکر الله سعیکم و در این عرصه بعرض می رسد که : در قرآن می خوانیم: و هذا لسان عربی مبین (نحل –( ۱۰۳) --دقت در این آیه نشان می دهد که قرآن حسب زبان عرب ، مقصود خود را بیان می دارد لذاقانون « الخبر یحتمل الصدق و الکذب »گر چه کلی است ولی باید با قرائن داخلی یا خارجی تشخیص داد که این خبر«صدق محض » است یا کذب ....و کلام خدا و انسان های معصوم و دیگر کلام تابع این قانون اند وایقان داریم که قرآن و سایر کلام پیامبر« صدق محض» اند و این ایقان از قرائنی چون این آیه « ما ینطق عن الهوی- نجم - ۳ » بر خواسته است لذا همیشه یقین به صدق آن داریم استثنائی در کار نیست چه تخصیصا و چه تخصّصا – واما مساله کلام انشائی خدا ....وقتی به دست جبرئیل داده می شود یا بدست پیامبر داده می شود و به گوش امت می رسد خبر گونه است لذا نبی را به خاطر آن که از آسمان خبر می دهد نبی گویند فی المثل حکمی که قاضی صادر می کند انشائی است ولی وقتی به وسیله قاضی اجراء احکام به آدم محکوم ابلاغ شود ...محکوم می گوید خبر محکومیت خود را توسط قاضی اجراء احکام دریافت داشتم بنا براین آنچه در قرآن از گذشتگان یا آیندگان یا مطالب محقق الوقوع یا احکام الله دیده می شود فعلا چیز هائی هستند که قرآن دارد به ما اعلام می دارد که عند الله بعضی خبرمحسوب اند و برخی انشاء که اکنون از لسان قرآن خبرش به ما رسید و ایقان به صدق شان محصول قرائن مربوطه اند لذا نا آشنایان به این قرائن این ایقان را ندارند – ماجور باشید بحث مفیدی بود التماس دعا ...- ۱۳ – رجب ۱۴۲– شفیعی مازندرانی

مخبر بودن جبرئیل و نبی اکرم (ص) ملازم با حتمیت خبری بودن کلام نیست

بسم الله العلیم الحکیم النازل القران. جناب استاد شفیعی مازندرانی سلام علیک. زاد روز امام عظیم الشان حضرت امام علی علیه السلام را تبریک میگویم. از ورود حضرتعالی در بحث «تلفیقی بودن کلام الهی» (دو سویه اخبار و انشاء) تشکر می کنم؛ و از پاره ای از نکات ظریف مطرح شده در نوشتار حضرتعالی بهره مند شدم؛ ولی ذکر نکاتی را ضروری میدانم:

۱) اینکه قرآن کریم به زبان عربی نازل شده و با قراینی (که در نوشته حقیر با اتکاء به صفات متنوع الهی : حکیم؛ صادق؛ عادل؛ و....مطرح شده) فقط آراسته با صدق می باشد؛ نظر مشترک است؛

۲) استفاده مطلب مذکور از آیه «و ما ینطق عن الهوی» نیز فی الجمله نیز قابل قبول است؛

۳) قابل استثنا نبودن صدق کلام الهی و مطلق بودن این صفت جاوید سخن پروردگار؛ نیز نقطه مشترک در دو نوشته محسوب می شود؛

۴) اینکه کلام الهی از طریق جبرئیل و یا پیامبر به مردم میرسد؛ حکم اخبار دارد؛ نیز سخن صحیحی است؛ ولی نیاز به این است که توجه داده شود: محتوا و ساختار همین خبر ممکن است خبری باشد و ممکن است انشائی باشد؛ به تعبیر دیگر: مخبر بودن جبرئیل یا رسول الله (ص) ملازم این نیست که محتوای این خبر؛ حتما خبری باشد؛ بلکه ممکن است اخباری باشد و امکان دارد؛ انشائی باشد؛ و نیز «نبی» بودن رسول اکرم (ص)؛ موجب نمی شود که ساختار و محتوای همه خبرهایش؛ اخباری باشد؛ بلکه تلفیقی است؛ بخشی خبری هستند و بخشی انشائی؛  در پایان؛ مجددا از حضرتعالی و از آقا ابراهیم صمیمانه تشکر می نمایم. 

(حوزه علمیه قم: سید حسین شفیعی دارابی؛ عصر روز پنجشنبه ۵ بهمن ۱۴۰۲ش_ ۱۳ رجب ۱۴۴۵ق)