نقش خاطره در دانش بشری
به قلم دامنه: دامنه‌ی کتاب. نقش خاطره در دانش بشری. به نام خدا. سلام. از کارکردهای اساسی خاطره، نقش تعلیمی آن است. افزون بر آن خاطره نوعی آموزش است. همین دو کارکرد خاطره، آن را گنج گران می‌سازد که کارشناسان پژوهش‌های اجتماعی و دانش مردم‌شناسی آن را از شعر و داستان بسیار بالاتر می‌دانند. بنده که در زمینه‌ی تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی مقداری پژوهش صورت دادم (و بهتر است صحیح‌تر بگویم: مطالعاتی داشتم) معتقدم خاطره برترین انتقال ذخایر فکری و تجربی به آیندگان و مخاطبان است. دو روز است به خاطر اقتضائات ایران با این کتاب -که عکسی از آن در بالا انداختم- سروکار دارم.
خاطرات مردم‌شناسان ایران
به کوشش خانم ژیلا مشیری. نشر افکار
در روش‌شناسی باید دانست دانش مردم‌شناسی از رویکرد درونی سخن می‌گوید به معنای تشخیص ادراک واقعیات از منظری که جامعه و فردِ موردِ مطالعه، به آن نظر می‌افکنَد. شاید به همین علت است زندگی تحقیقی مردم‌شناس از یادمان‌ها و خاطرات بی‌شماری که با مردم مناطق مختلف دارد، لبریز و آکنده است.
این موردی را که طرح کردم بهتر از هر کس، روحانیون محترمی که سالیان دراز در شهرها و قصبات ایران به تبلیغ و منبر و تدریس رفته‌اند، لمس می‌کنند. خواستم گفته باشم نقش خاطره در دانش بشری فراوان است. خداوند در جاهایی از قرآن به نقل خاطره برای پیامبر خدا ص پرداخته. اگر این ادعایم کجی دارد روحانیان محترم که قرآن‌شناسان ماهری هستند حذرم دهند. از سوی دیگر به عزیزانی درین جمع صمیمی خواستم اطمینان ببخشم قُرص باشید در بیان خاطرات، زیرا کاری دانش‌ورانه می‌کنید. از تعَب نرنجید که در سیره‌ی دینی ما کاری که با دانش آمیخته باشد ستوده شده است.
نظر حجت‌الاسلام حاج سید سیدحسین شفیعی:
«نیم نگاهی به نقش خاطره در منش تربیتی قرآن!!!
بنام پروردگار بصیر و دوستدار اهل بصیرت. آقا ابراهیم سلام علیک. شکر الله سعیک. در نگاشته وزین جدید خویش (که بر کاکلش عنوان زیبای «نقش خاطره در دانش بشری» نقش بسته است)؛ پس از طرح این نکته : «خواستم گفته باشم نقش خاطره در دانش بشری فراوان است. خداوند در جاهایی از قرآن به نقل خاطره برای پیامبر پرداخته»؛ نوشتی : «اگر این ادعایم کجی دارد روحانیون محترم که قرآن شناسان ماهری هستند حذرم دهند»؛ با ملاحظه این فراخوان متواضعانه ات؛ حیفم آمد که چیزی نه نویسم؛ بدین جهت جملاتی را می نگارم:
۱) بی هیچ تملقی می گویم: اینجانب با حلقه وزین «قران شناسان ماهر» فاصله زیادی دارم؛ ولی خدا را شاکرم که به قدر توان و توفیقم از آثار گفتاری و نوشتاری چند تن از شخصیت ها (که یقینا از برترین اعضای این حلقه وزین در زمان ما محسوب می شوند) در جهت آشنایی با معارف قرآن بهره بردم؛ و حسرت می خورم که چرا کم اندوخته نمودم؛
۲) با الهام از آموخته های قرانیم می گویم: یکی از دانش های بنیادین؛ دانش «تربیت» است؛ اگرچه قرآن کریم؛ در جهت تربیت انسان ها از ابزار عقلی و نقلی و حسی فراوانی بهره جست؛ ولی به جرات می توانم بگویم: بیان خاطرات؛ یکی از کارآمدترین و نیز یکی از رایج ترین ابزاری بود که قران در طریق هدایت افراد و جوامع از آن بهره جسته است؛ از باب نمونه:
در قرآن کریم؛ شاهد این هستیم که در خطاب به رسول اکرم (ص)؛ ۱۵ بار از تعبیر خطایی «اذکر» استفاده شده است؛ که در ۱۰ مورد آن از نبی رحمت میخواهد قصه زندگی مریم (ص) اسحاق؛ ابراهیم؛ موسی و....را به یاد آورد؛ و به قصص زندگی آنان توجه کند و به بازگوئی آنها روی آورد؛
۳) اسامی بسیاری از سوره ها (بقره؛ ال عمران؛ مائده؛ اعراف؛ توبه؛ یونس؛ رعد؛ یوسف؛ ابراهیم؛ و....)؛ حاکی از بها دادن به زیور خاطره و بازگوئی خاطره های متنوع است،
۴) نکته مهم در بحث خاطره های قرآنی اینست که این کتاب آسمانی؛ از حوادث پیش روی نیز به عنوان وقایع حتمی الوقوع (که خود در شمار خاطره ها قرار می گیرند) بهره جسته است؛ نام زیبای سوره «نبآ» و مباحث متنوع نهفته در دل آیات آن؛ می تواند از باب نمونه؛ شاهد صدقی بر این مدعا باشد.
۵) سخن در این راستا بسیار است و به این مقدار بسنده می شود. موفق و سربلند باشید و بیش از پیش از داده های قرآن کریم بهره مند شویم.
(حوزه علمیه قم: سید حسین شفیعی دارابی// دو شنبه شب/ ۲۳ آبان ۱۴۰۱ش_ ۱۹ ربیع الثانی ۱۴۴۴ق)»