یکصد و سه خصلت مؤمن
توضیح دامنه: به نام خدا. از پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) روایت شده که آن حضرت فرمودند: «ایمان مؤمن کامل نمی‌شود تا اینکه دارای ۱۰۳ خصلت در فعل و عمل و نیّت و باطن و ظاهر گردد». آنگاه امیرالمؤمنین امام علی بن ابی طالب (ع) گفتند یا رسول‌الله آن ۱۰۳ خصلت کدام‌اند؟ پیامبر خدا (ص) فرمودند: یا علی از جمله صفات مؤمن این است که:
اندیشه‌اش بسیارمتحرک و پویاست، علم و دانشش فراوان، بُردباری‌اش بزرگ. خوش‌برخورد در کشمکش، بزرگوار در بازگشت و پذیرش، سعه‌ی صدرش از همه بیشتر، و نفسش از همه خاکسارتر است. خنده اش تبسُّم، گردهمآیی‌اش برای تعلّم و یادگیری، تذکردهنده به غافل و آموزنده‌ی جاهل است.
به کسی که آزارش می‌کند آزاری نمی‌رساند، و در آنچه به دردش نمی‌خورد وارد نشود و هیچ‌کس را به مصیبتی سرزنش و شماتت نمی‌کند و هیچ‌کس را با غیبت یاد نمی‌کند، از کارهای حرام بیزار است، و در موارد شُبهه قدم بر نمی‌دارد. بخششش فراوان، آزارش بسیارکم، برای غریب و ناآشنا یاور، و برای یتیم، پدر است. شادابی و خرّمی‌اش در چهره، وحزن و اندوهش در دل، و به نیاز خود (به خدا ) خرسند است.
شیرین‌تر از عسل، و سخت تر از سنگ است، و هیچ رازی را فاش نسازد، و هیچ پرده‌ای را ندرَد. حرکاتش لطیف، دیدارش شیرین، عبادتش بسیار، وقارش نیکو. برخوردش نرم، سکوتش طولانی است، اگر درباره‌ی او به نادانی رفتار شود حلیم و بردبار است. بر کسی که به او بدی کرده است شکیبا است، بزرگتر را گرامی داشته و به کوچکتر رحم می‌کند. بر امانت‌ها امین، و از خیانت‌ها به دور است، همدم او تقوا و هم‌پیمان او شرم و حیاست.
پرهیزش بسیار، و لغزشش کم، حرکاتش مؤدّبانه، و گفتارش مایه‌ی شگفتی است. از خطا و لغزش در می‌گذرد، و در پی عیوب دیگران نمی‌رود. با وقار، صبور، خشنود و راضی، سپاسگزار. کم‌حرف، راست‌گفتار، نیکوکار، مصون، و محفوظ. بردبار، رفیق و سازگار، پاکدامن، با شرافت است. لعن‌کننده و دروغگو نیست. غیبت‌کننده نیست. دُشنام نمی‌دهد. نه حسود است و نه بخیل، گشاده‌رو و شاداب است.
نه ظریف و حسّاس است، و نه کنجکاو و جاسوس، از کارها عالی‌ترین را طلب می‌کند، و از اخلاق برجسته‌ترین را. حفظ خدا شامل حال اوست، به توفیق الهی یاری شده است، و در عین نرمش قوی است. و تصمیمش همراه با یقین، با کسی که دشمن باشد ستم نمی کند، و درباره‌ی کسی که دوستش دارد به گناه نمی‌افتد. در سختی‌ها بسیار شکیباست، نه ستم می‌کند و نه تجاوز، و هر چه دلش خواست انجام ندهد. جامه‌ی زیرین‌اش نیاز (به خدا)، و جامه زبَرین‌اش صبر و مقاومت. «قَلِیلَ الْمَئُونَةِ، کَثِیرَ الْمَعُونَةِ»: هزینه و زحمتش اندک، کمک و یاری‌اش بسیار.
روزه‌داری او بسیار، قیام و عبادتش طولانی، خوابش کم، قلبش پرهیزگار و علم و دانشش پاکیزه است. هنگامی که قدرت یابد عفو نماید، و هنگامی که وعده دهد وفا نماید، با میل و رغبت روزه می‌گیرد، و با ترس و خوف نماز می‌خواند. چنان نیکو عمل می‌کند که گویا او را می‌بینند، دیده‌اش (از ناروا) فروبسته، دستش باسخاوت است. درخواست‌کننده ای را رد نکند، ونسبت به دستاورد دیگران بخل نورزد، با برادران ارتباط و پیوستگی دارد، در نیکوکاریِ پیاپی اقدام کند. سنجیده سخن می گوید و زبانش را می بندد، در خشم و دشمنی غرق نشود، و در دوستیش هلاک نگردد.
باطل را از دوستش نمی‌پذیرد و در مقابله با دشمن حق را پایمال نمی‌کند، دانش را نمی‌آموزد مگر برای دانستن و آگاهی، و نمی‌آموزد مگر برای عمل. کینه‌اش اندک، شکروسپاس‌اش بسیار، در روز به جستجوی معاش می‌پردازد و در شب بر خطا وگناهش گریه می‌کند. اگر با اهل دنیا همراه شود زیرک‌ترین آنهاست و اگر با اهل آخرت همراه باشد پارساترین آنهاست. در کسب خویش موارد شُبهه را نمی‌پسندد، و در عمل به دینش دنبال عذر و رخصتی نمی‌رود. با خطا و لغزش برادر دینی‌اش به عطوفت رفتار نماید، و حق دوستی دیرینه را مراعات می‌کند.
