کیث پین در کتابش «نردبان شکسته» ترجمهی خانم سمانه پرهیزکاری -که من چاپ هفتمش را دارم و خواندم و تمامش کردم- دست بر مسئلهی مهمی میگذارد. هیچ چیز به اندازهی سوارشدن بر هواپیما، فانیبودنمان را به ما یادآوری نمیکند. کدام تجربه، وجودیتر ازین هست؟ وقتی پرید، دیگر راه فراری ندارید. هیچ اتّکایی، جز صندلی نیست. مجبوری با صدها غریبه یک جا جمع شوی و سطحی از صمیمیتت را به جبر و صور، به خرج دهی. اما در همین لحظه هم، نابرابری وجود دارد. کسانی که ردیف صندلی جلویی نشستهاند -که گرانتر است و دلار بیشتر میخواهد- ردیف عقبیها را به دیدهی حقارت مینگرند.
نابرابری. آری؛ نابرابری، که محرّک رفتارِ بد است. عاملِ تفاوت است. کُنشها را تخریب میکند. موجب احساس فقر است. احساس فقر، به اندازهی خودِ فقر واقعی، از سالهای عمر انسان میکاهد و رفتار را تغییر میدهد. نابرابری، آدمی را به تصمیمات متناقض وا میدارد که به ناامنی بیشتر ختم میشود. از نظر «کیث پین» با برداشت آزاد من:
ناهمخوانیهای میان آرزوهایی که به کُندی تکامل پیدا میکند از یک سو، و محیطِ به سرعت در حالِ تغییر از سوی دیگر، یکی از منابع اصلی بدبختی و تباهی دنیای مدرن است. همین است که نابرابری، انسان را از هم جدا کرد. اضطراب پدید آوُرد. سلامت و شادابی را کم نُمود.
از دنیای بزرگ، حالا برگردیم به همان هواپیما در مثال کیث پین که یک لولهی صندلیدار قطور بیش نیست؛ مدلی کوچک از جهان بس بزرگ ما. در همان هواپیمای به این کوچکی، باز، کوچکترین نابرابری به ستیز میان مسافرین میانجامد با آن که همه در هوا معلقاند و هراس دارند و هر آن مهیبانه ممکن است به قعر زمین سقوط کنند، ولی با تشدید کمترین حس نابرابری، و با یک اختلاف جزئی، با هم گلاویز میشوند. روزانه در خط هوایی سرمایهداریترین کشورهای دنیا هم، نزاعهای خونین در درون خود هواپیما رخ میدهد که گاه ممکن است فقط در اثر فشارِ صندلی جلویی توسط مسافر صندلی پشتی، نمودار شده باشد. یعنی حتی در درونِ "دارا"ها هم، سطح تنش وجود دارد. کتاب میخواهد بگوید نابرابری، نردبانِ شکسته است. کسانی هم که از نردبان دنیا با هر فن، یا فریب، یا دانش و تقلّا، و یا حتی رفتار بولهوَسانه بالاتر خود جا کردهاند، حق و حقوق ضعیفان را قورت دادهاند. به تعبیر من: زنگولهی نابرابری، صدایی از جنسِ «فریاد» و خوشههای خشم را پژواک میاندازدُ به محیط میپَرّانَد. بگذرم. دامنه.