مدرسه فکرت ۷۱

ابراهیم طالبی دارابی دامنه:
استاد باقریان سلام و احترام
این استدلال شما که چون اکثر مردم پیامبران را می‌کشتند و نیز در پرستش خدای یگانه از او شکلی ترسیم نمی‌کردند و روی همین دو علت، کاوش‌ها و پژوهش‌های باستان‌شناسی قادر به کشف یکتاپرستی دیرینه نیست، اما یگانه‌پرستی و توحید جریان دایمی و مستمر داشت، مطلب رسایی بود و در نقد کتاب سرکار خانم وسمقی جالب توجه بود. خرسندم در مقام ناقد و نقد جوانب نقد را رعایت می‌کنید.

پاسخ به مهندس آقا سیدباقر شفیعی:

بله، تا پیش از ورود حاج قاسم، معارضات در سوریه مدنی بود، و بنده هم همان زمان که سال ۱۳۹۳ به بعد در سایتم دامنه از سیاستی در سوریه دفاع می‌کردم که میان معترضان مردمی و حاکمان بعثی سوری، توافق و تقسیم قدرت ایجاد کند. کمی هم گفت‌وگو داشت پیش می‌رفت، حتی قانون اساسی پیشنهادی هم طرح شد، اما مدتی بعد ناگهان اوضاع عوض شد و این به‌شدت مشکوک بود که به اندازه‌ی کافی رویش صحبت شد درین صحن. بنده حتی از سوریه‌ی مداخله‌گر در لبنان در دهه‌های پیشین هم دفاع نمی‌کردم، اما بعد که قضیه‌ی جنگ داخلی و بیرونی رخ داد، و دورنمای دسیسه دیده شد، راهی را درست می‌دانستم که شهید قهرمان حاج قاسم آن را داشت می‌پیمود که سرانجام درستی هم داشت؛ برافکندن بنیاد تفکر خشن داعش و النصره که اساساً ضدایرانی بودند. اما مقایسه‌ی ظفار با سوریه نادرست است، چون سوریه از اول جزو پایه‌گذاران جبهه‌ی پایداری عرب بود که در دفاع مقدس هم در مجامع رسمی جهانی جانبدار ایران بودند. و نیز خاک سوریه عمق استراتژیک ایران است در مبارزه با اسرائیل و نمی‌شود آن را نادیده انگاشت و راحت گذاشت دست محور خشونت و واپسگرایی جریان تکفیری قرار گیرد که همه‌ی مردم را باطل و فقط فرقه‌ی خود را ناب و برحق می‌دانسته و از دم تیغ می‌گذراندند. پس خاک سوریه، عمق راهبردی ماست، کاری که اکنون اسرائیل دست‌وپا می‌زند در جمهوری آذربایجان جای پایی ایجاد کند. در پایان متشکرم ازین‌همه مشارکت خوب‌تان در مباحثات این تالار و دادن تحلیل و اطلاعات و نقدونظرهای مفید و قابل بحث.

سلام. انتقادات شما دور از واقعیت نیست. من هم وضعیت سوریه را در دو سویه‌ای جداگانه‌ازهم، ترسیم کردم. اما از شما می‌پرسم به نظر جناب‌عالی ایران میان دو شرّ و شَریر (دیکتاتوری خاندان اسد + خشونت‌طلبان داعش و متحدین) جانب کدام را می‌گرفت منطقی‌تر و به منافع ملی ایران نزدیک‌تر بود؟

سلام. فهم فقهی مرحوم آخوند خراسانی از نظر بنده آنچنان از قوت و استحکام برخوردار نیست. به خانه‌بردن اسلام و به سینه‌سپردن دین، اساساً رویکرد راحت‌طلبانه است. تز امام خمینی درین‌باره جامع است. گفتم‌که آقای جوادی آملی از علایق خود از رفسنجانی پرده برداشت، که اغراق‌آمیز و دور از واقعیت است. اما چون دأب ایشان آسان‌گیرانه است، سخاوت ورزید. وگرنه مگر می‌شود چنین فردی که مرد شماره‌ی دو نظام بود تمام کارهاش سالم تلقی شود؟! این در دنیای سیاست ناممکن است الا برای معصوم ع. وقتی امام خمینی اشتباهات داشت، آن‌وقت شاگردش هاشمی مطلق است؟ متشکرم از مباحثه. به گمانم تکاپوی هردوی‌مان به تکافو رسید. درود.

موافقم. درسته. در آن برهه ورود ایران به تصمیم رهبری معظم درست بود و ایشان دورنما را می‌دیدند و جناح چپ درین باره، اغلب‌شان دچار تحلیل غلط بودند که پس از خاتمه‌بخشیدن به شجره‌ی داعش متوجه اشتباه خود شدند. تفکر را نمی‌شود دفن کرد، داعش هم نوعی تفکر است که هر جا و هر زمان می‌تواند چنین فکری جوانه برند. شهید حاج قاسم نگفتند تفکر را برانداختند، چنان تیز و حکیم بود که گفتند حکومت داعش را از زمین محو کردند. الان ته‌مانده‌ی داعش سرزمینی که قابل دولت‌شدن باشد در اختیار ندارد. باز نیز تشکر دارم از قوه‌ی فکری جناب‌عالی که در بحث‌کردن جدی هستید.

سلام و شب شما به خیر. شناخت جناب‌عالی را ازین جریان فکری دنیای اهل تسنن، درست و رئالیستی می‌دانم، اما کارویژه‌ی نیروهای امنیت همان است که بتوانند چنین استعداد بالقوه‌ی هر معارضی را به تأخیر اندازند. آینده‌ی هیچ جریانی البته که معلوم و قابل پیش‌بینی قطعی نیست. مهم این است در برابر چنین نیرویی، به سبک عقلانی و به تعبیر زیبای فرهنگ ایرانی، دست‌به‌عصا باشیم. بازم ممنونم که بحث را قوی‌تر و منسجم‌تر کردید.

۲۱ دی ۱۴۰۰

کی راست می‌گه؟ محمد کردبچه؟ یا سازمان بودجه؟

به نام خدا. سلام. خودش می‌گوید به او  اتهام زده شده که بر سر نوشتن بودجه‌ی کشور «با نماینده‌های مجلس بده‌بستان و زدوبند» داشت. اما سازمان جواب داده که طبق نامه‌ی رسمی یک «نهادهای نظارتی و امنیتی» که کردبچه نمی‌بایست «در مشاغل حساس» به کار گرفته شود؛ از ورودش به بودجه‌نویسی جلوگیری شد؛ زیرا وی علاوره برین، «اسناد و مدارکی را از سازمان» خارج می‌کرد.

منظور؟ منظور من این است این بودجه‌نویس که سال‌های سال چسبیده بود به سازمان، سرآخر با چشم ناظر «نهادهای نظارتی و امنیتی» ازین کار رانتی‌اش برکنار شد؛ یعنی چشم ناظر هم نظارتش مثل آن نهاد نگهبان، از نوع استصواب است نه استطلاع. به عبارتی قدرت نظارتی‌اش بالفعل و عملی‌ست نه صرفاً بالقوه و نظری. لابد همین کردبچه بوده که رقم‌های بودجه‌ی اینجا و آنجا را در دولت شیک‌پوش لو می‌داده!! مگر «منع به کارگیری بازنشستگان» قانون نیست که چنین کارکنانی همچنان به کارشان چسب شده.اند؟! چرا جا را خالی نمی‌کنند که پست و شغل به جوان تحصیلکرده‌ی مستعد هم برسد. در آلمان هم چشم نظارت ناظر امنیت، این‌گونه است. مگر داستان محاکمه‌ی هلموت کُهل صدراعظم مقدرش یادمان رفت. راستی چشم ناظر این‌گونه فعال مایشاء می‌خواهید؟ یا نظاره‌گر مرید؟

پنج نکته‌ام درباره‌ی متن مونیکا پرِل:

از جناب آقای جلیل قربانی متنی از «مونیکا پِرِل» روزنامه‌نگار حوزە‌ی طبیعت به من رسیده که پس از مطالعه‌ی این متن ۵ صفحه‌ای در صبحگاه امروزم، حیفم آمده ۵ نکته‌ای را که در حاشیه‌اش نوشتم، وارد این صحن نکنم:

۱. از نظر نویسنده آلزایمر (پرتی حواس یا فراموشی) یک «وداع طولانی» را می‌مانَد، که حقیقتاً برایم تراژدیک بوده است. ۲. این‌که سوگ را به «دوی طولانی» مانند کرد، برای بنده جالب بود و اما چندان برایم جا نیفتاد. ۳. موافقم با پرِل که گفته وقتی کسی را از دست می‌دهی تازه خاطراتت تازه‌تر می‌شود. من‌که تازگی برادر از دست دادم، درین تجربه‌ام و هنوز ازش بیرون نزدم. ۴. تعبیر پرل به «لذت ناب کودکی‌های بی‌دغدغه» در من این را دمیده که چه خوب است کودکی‌های خودمان را کنار نگذاریم، البته گاه‌گاه. من که چنین می‌کنم. ۵. در شگفتم آنان در آمریکا با این‌همه مانور عاطفه در درون خود، ولو در ادبیات، چرا در بیرون مرزها چنین صفت ستوده‌ای را به‌تمامه تعطیل می‌کنند.

ابراهیم طالبی دارابی دامنه:

جناب مهندس آقا سیدباقر با سلام و عرض ادب

بر فرض این رأی و سخن شما را درست بدانیم، آن‌وقت دست‌کم این دو پرسش را نمی‌توان نادید گرفت: پس؛ ۱. از آیت‌الله آقای سیستانی در صحنه‌ی عراق و منطقه چه ساخته است؟ ۲. مگر در پرهیز از سیاست چه سودی می‌برَد که در تلفیق آن زیان می‌کند؟ حداقل بر خود آن مرجع عالی روشن شد فتوای روی برگه‌ی کاغذ یا صوتش، فقط با ورود شهید حاج قاسم قهرمان به صحنه‌ی کارزار نبرد، شدنی شد و الّا آنها از سامرا عبور می‌کردند و طومار حوزه‌ی نجف و حتی بیت و ددارودسته‌‌ی ایشان و همگان را درهم می‌پیچیدند. ترکِ سیاست توسط عالمان دینی یعنی ترس از انجام و ادای وظیفه و تکلیف. مگر بر انسان‌های صالح و دیندار چه عیبی مترتّب است که لباس سیاست نپوشند و در عوض، دیگران ازین حق برخوردارند؟! این تز، همان به طاقچه‌بردن دین است و صدالبته قرآن را در مُرده‌شورخانه خواندن و عروس را از زیر آن عبور دادن و هر وقت دل هوس کرد جلدش را بوس‌کردن و به قول دکتر علی شریعتی لایه را چسبیدن و لای آن را ندیدن.

سلام و بسیار تشکر جناب آقای قربانی

برای بنده تازگی داشت این رموز. ماشینسم که مرحوم دکتر علی شریعتی می‌گفت، یک شمه‌اش همین است. چارلی چاپلین هم خوب رُلش را بلد بود. آموزشی بود. پس خیلی آه جمع شده در گلویش.

جناب استاد احمدی سلام

مدیر اعلان تکافو نمی‌کند استاد احمدی. مدیر در مباحثه‌ها با عنوان عضو در بحث شرکت می‌کند. پس درِ تکاپو بازِ باز است، چون ممکن است خدای‌ناکرده از سوی خوانندگان برداشت شود درِ بحث را تخته کردند. البته کفایت هر بحثی، میان خود طرفین تعیین می‌شود که همیشه درین تالار رایج بود. سلام و سپاس.

پاسخ:

چه هم جالب بود. کجایش «سالبه به انتفاء موضوع» بود، خیلی هم راست بود. سالبه جایی‌ست که چیزی خیال محض باشد و واقعیت نداشته باشد. متشکرم. خودتان اهل همان سازمان‌اید و مسلط به اخبارش. من در آن متنم خواستم چشم ناظر قادر را برجسته کرده باشم!

جناب احمدی

سعه‌ی صدر از درس‌ها و تعالیم برجسته‌ی شما حوزویان خردمند است به ملت و بشریت. که لابد خود پیشتازند درین صَبغت و سِبقت.

ابراهیم طالبی دارابی دامنه:

جناب استاد قلی‌تبار

با عرض سلام و ادب و احترام. بنده از حضور آن برادر صاحب فکر و اندیشه، خرسندم و یاد ایامی را گرامی می‌دارم که ساعت‌ها پای بیانات زیبای شما شامل آواه‌ها، نواه‌ها، مویه‌ها، وعظ‌ها و نوحه‌ها، به سر می‌بردیم، گمان کنم اعضای فراوانی ازین صحن از شما خاطرات قشنگ و حتی محزون به یاد دارند. قدم و قلم آن دوست دیرینه‌ی ارجمندم را، به طیب خاطر گرامی می‌دارم. درود.

جناب استاد رخ‌فروز

عرض ادب و احترام و سلام. دیدن رخ شما مُحسناتی دارد و شنیدن صوت شما محسناتی دگر. خرسندم درین مدتی که مدرسه فکرت بودید، مباحث را خواندید و در تماسی که بنده داشتید، چه‌هم خوب، استقبال و تمجید فرمودید. حضور مردی مؤمن و شایسه چون شما دوست پرمایه و معنوی و متین، برای بنده و دوستان حاضر دیگر، عاید و سودمند معنوی‌ست. به دو علت! هم مباحث خوب دینی و قرآنی این صحن ممکن است جایی در بیانات شما در محافل دینی بیاید و موجب انتشار و زکات علم گردد و هم انتظار می‌رود نکات شما درین تالار فکری بارگذاشته شود و ما را به انتفاع ببرد. از آن ذاکر اهل ذکر و فکر، بسی‌ممنونم. به‌یقین نفس گرم شما در قلم شما سرریز خواهد کرد. درود برادرم.

خیلی عالی استقبال کردی، خیلی. ممنونم آقاقربانی. چه تعبیری؛ سالک حیران، حائری مرحله‌ی بالاتر از عارفی.

استاد حجت‌الاسلام باقریان سلام و عرض ادب و احترام

مطلب نقدتان هرچه پیش‌تر می‌رود، بهتر می‌شود و جدی‌تر و خواندنی‌تر. ۱. برای من اعجاب داشت که فرمودید «مقصود از خلیفه در قرآن حضرت آدم ع» است چون بسیار شنیدم که انسان بما هم انسان، مسجود ملائک است. ۲. نیز فرمودید «در قرآن وجود انسانهای غیر متکامل انکار نشده و در روایات وجود آنها ذکر شده است.» خواستم بدانم آیا منظور ناقص‌العقل است یا هیئت و هیبتی دگر؟ ۳. کاش وقتی از مرحوم یدالله سحابی و کتابش «قرآن و تکامل» سخن به میان آوردید، نظریه‌اش را زیرنویس یا در جمله‌ای معترضه بیان می‌فرمودید. متشکرم. مفید و پربار بود.

سلام مجدد جناب مهندس آقا سیدباقر شفیعی

بله درک می‌کنم چه می‌فرمایی. اما آیا جز این است ترک سیاست عوارضش بدتر و فاجعه‌آمیزتر است؟ چه دلیلی وجود دارد که دین‌شناسان، سیاست را ترک کنند؟ چون عوارض دارد؟! مگر منطقی‌ست هر کجا ناموفق شدیم آن را پای دین بنویسیم؟ عیسی مسیح ع هم دست به انذار و اخطار جامعه‌ی یهودی زد یعنی سیاسی‌ترین کار و خطیرترین مأموریت و اما سرانجام کارش مصلوب‌شدن بود، و نهایتاً عروج. آیا باید گفت اقدام مسیح اشتباه بود؟ پس، به صرف این‌که ورود عالم دینی به سیاست، عارضه دارد نمی‌شود نظریه‌ای را رد کرد. البته می‌دانم شاید اصلاً امکان نداشته باشد قائلین به تفکیک و تلفیق آسان دست از دیدگاه خود بشویند. من درین مورد از بحث، اعلان خاتمه و کفایت می‌کنم، اما درش گشوده است به روی اعضا. بسم‌الله. ممنونم با شفافیت بحث کرده‌اید و به حد کافی دلیل و مثال ارائه.

جناب آقای رکاوندی

با عرض سلام. چرا در هر کاستی و نُقصانی، این نسل جوان است که باید سرزنش و شماتت شود! و شما به‌راحتی این نسل را مقصر اصلی قلمداد کرده و با یک جمله‌ی ساده «تمام مشکلات جامعه امروز» را زیر سرِ این نسل نوپا می‌دانید و کوزه‌ها را سر اینان می‌شکنید و ریشه‌ی آن را هم به «جهالت و غفلت و یأس فلسفی» جوانان گره می‌زنید. این به نظر بنده فرافکنی است و دورافکندن مشکلات از گردن خود و با دیگران. نسل جوان همواره «شناور» فکر می‌کند تا پخته و فرهیخته‌تر شود، این گذری است که من و شما هم آن را به‌مراتب ممکن شدیدتر طی کرده‌ایم. نسل جوان به اقتضای قوای چندگانه‌ی خداداد خود، معمولاً در حال «شدن» و جوانه‌زدن و کمال غیرت و غرور -به معنای مثبتش- است. به جای این‌که آنان را دریابیم، پَتک بر فرق‌شان نکوبیم. چه بسا آنها هستند که ماها را باید استیضاح کنند چه کرده‌ایم. بگذرم.

به کجا چنین شتابان...

به‌یادآوری فرمول‌تان درینجا سزاست: گفته بودید، «افراط گری» را «به خروج از تعادل و بسامد بالای ایستار و رفتار» معنا کرده‌اید. نکند این فرمول از یاد رفته است؟!

دیدگاه آقای قلی‌تبار درباره‌ی مدرسه فکرت:

سلام. عصر شما بخیر. ساعاتی کوتاه از حضورم در این گروه محتشم و مفخم می گذرد. با مروری کوتاه بر صفحات ماضی و جاری و تمرکز بر اشخاص و شخصیت های علمی و بعضا ذواطراف در گروه و مبادلۀ نظرات و شوق به مشارکت عالمانه و غیرجانبدارانه و نافذ و پختگی مدیریت مکرم گروه و مهارت ادارۀ مباحث از امتیازات ممتاز این مجموعۀ ستودنی و شایستۀ تقدیر و دستمریزاد است. آن چه این بی بضاعت را واداشت تا این خطوط، نگاشته شود شوق قرین با آزم به خوان وسیع و جان عمیق اهل نظر است. بدین لحاظ، به ظن خویش ورود به مباحث زیر، از اقتضائات غیر قابل تسویف و حیاتی می باشند از جمله:

۱) بررسی متین و استوار و منقح و بدون تعصب زمخت یا لاقیدی در تبیین عملکرد نهادها و نمادهای دینی و دانشگاه و نقش هر یک در بروز واقعیات کنونی.
۲) بررسی دوگانۀ "امید - ناامیدی" و کارکردهای فردی و اجتماعی این دو مبتنی بر واقعیات نه ایده و آرمان و چشم انداز
۳) تضاد میان دین رسمی و رائج با نظامات توسعه و یا نسبت میان این دو که باور دارم غالب آن چه بر ما گذشت و می گذرد محصول نزاع بی پایان این دو هست.
۴) شکاف نسلی و نقش حاملان و تابعین و وارثان و غایبان و ...
۵) نقش محرومیت نسبی و سیطرۀ حسرت از تمدن و ...
۶) آرزوآفرینی (وجود و خلاء و فقد آن) و آرزوستیزی و آثار آن
۷) ... با پوزش از تصدیع و گستاخی.

پاسخ ابراهیم طالبی دارابی دامنه:
استاد قلی‌تبار سلامی مجدد و احترامی مضاعف. بسا که همین داوری شما درباره‌ی مدرسه فکرت انگیزه‌ی هر یک از ما را به مقصد متعالی‌تری گره زند. برای این بنده مایه‌ی مسرّت است که آن دوست دانا چنین رأیی انشاء فرموده و گردش بحث درین صحن را ستوده و مرا هم شرمسار لطفش ساخته.

اینک در راستای گفتار شما، خواستم به عرض برسانم هر یک از ۷ پرسش و شِمای ترسیم‌شده‌ی جناب‌عالی بحثی مطوّل و لابد مفید و مثمر می‌آفریند، که به موقع وارد صحن می‌کنم. از آنجا که یکی از شیوه‌های مدرسه فکرت، سنجاق‌کردن پرسش است، درینجا پرسش اول شما را -که خیلی‌هم مبتلابه است و اندیشه‌پردازنه- سنجاق می کنم. تا کنون از مرداد ۱۳۹۷ که مدرسه فکرت بنا شده‌است، ۱۵۸ پرسش سنجاق و روی آن بحث مکفی و مفصل انجام شد، اینک پرسش شما شماره‌ی ۱۵۹ محسوب می‌شود که الآن در پیشخوان تالار، تنظیم و سنجاق می‌کنم. درود بی‌عدد.

پرسش ۱۵۹ : بررسی متین و استوار و منقح و بدون تعصب زمخت یا لاقیدی در تبیین عملکرد نهادها و نمادهای دینی و دانشگاه و نقش هر یک در بروز واقعیات کنونی.

این پرسش به عنوان پرسش یکصد و پنجاه و نهم که از جانبِ جناب استاد قلی‌تبار است مطرح شده است، جهت بحث و بررسی و گفت‌وگو در صحن مدرسه فکرت سنجاق می‌شود.

۲۲ دی ۱۴۰۰

.

۲۳ دی ۱۴۰۰

ایرانی‌ها، پشه‌ها و یهودیان

در کتاب «بازجویی از صدام» نوشته‌ی جان نیکسون افسر ارشد سازمان «سیا» -که خرداد ۱۳۹۸ آن را معرفی کرده‌بودم- یک عبارتی از صدام است که به نظرم به بحث‌های منطقه‌ای ما کمک می‌کند. جان نیکسون در «تخلیه‌ی اطلاعاتی» از صدام حسین در قالب بازجویی به نکته‌ای پی می‌برَد که سعی می‌کنم عصاره‌ی از آن را بنویسم. صدام اعتقاد داشت «هر تلاشی برای واردکردن مذهب به حکومت و سیاست، موجب خواری مذهب شده و سیاست را تباه می‌کند و حزب بعث این اصل را پیشه‌ی خود کرد» (ر.ک: ص ۱۱۹) ازین‌رو صدام به جای مذهبف از نظام امتیازدهی بهره گرفت و خودرو و پول و... در اختیار شیوخ قبایل سنّی می‌گذاشت تا وفاداری‌شان را حفظ کند. (ص ۱۲۰) و اساساً صدام نگاهش به ملت عراق این بود: دشوار بتوان مردم عراق را شناخت؛ آنان مثل آب‌وهوا نامعلوم‌اند. (ص ۱۳۸)

منظور؟ منظور من این است که او ریشه‌ای ضدایرانی و ضدیهود داشت. اغلب علت را این می‌گویند چون در خانه‌ی دایی‌اش خیرالله طلفاح  بزرگ شد که به‌شدت عمتقد بود: «ایرانی‌ها، پشه‌ها و یهودیان: سه موجودی که پروردگار نباید خلق می‌کرد». از سوی دیگر تز سیاست منهای مذهب، فقط از ناحیه‌ی برخی از علما و روشنفکران پیگیری نمی‌شود، دیکتاتورهای حوزه‌ی مسلمین هم ازین تز نه فقط استقبال کرده که تأمین‌کننده‌ی اهدافشان می‌دانند. چیزی شبیه راهبرد «سد نفوذ» آمریکا که طبق طرح «جورج کنان» سعی داشت کمونیست شوروی را به خاورمیانه راه ندهد.
۲۳ دی ۱۴۰۰ / ابراهیم طالبی دارابی دامنه

علیک السلام. بردی‌ام به خاطره‌ای آقای قربانی! بگم؟ در جاده‌ی فیروزکوه بین سیدآباد و تونل‌های امین‌آباد، بالای تپه کنار جاده، یک تک‌درخت کاجی‌ست کهنسال که تابستان در تموز گرما و زمستان در بوران برف، دیدنش بسی حال می‌دهد و نشاط. روزی راندم به سمتش و رفتم زیر سایه‌اش، ۱۰۰ متری جاده است. دیدم آنقدر دخیل بستند به تنه و صدر و ساقه‌اش، که دیگر جای هیچ جِل‌بستن نیست. نام زنده‌یاد یوسف رزاقی را آویز کردم به چله‌اش و آمدم. این کاج رو هر چه دخیل بستند از شرم و آزرم اما نخشکید. ریشه‌اش این‌جور که معلومه ناسوتی! نیست.

جمعه ۲۴ دی ۱۴۰۰

چرا حضور این‌همه روحانی در قم؟!

به نام خدا. سلام. آیت‌الله جعفر سبحانی در اجلاسیه‌ی روز ۲۳ دی ۱۴۰۰ جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم و علمای بلاد، در پژوهشگاه علوم و معارف قرآن علامه طباطبایی گفت: «ما نباید محصّل مادام‌العمر در حوزه داشته باشیم که این روش صحیح نیست. کسانی که شایستگی دارند، زمینه مهاجرت آنها را باید فراهم کرد و اگر تمام شهرستان‌ها را باید تحت پوشش قرار دهیم باید به آیه‌‌ی نَفْر توجه کنیم.»

اشاره‌ی آقای سبحانی به آیه‌ی ۱۲۲ توبه است که برگردان فارسی آن این است: «چرا از هر گروهی دسته‌ای به سفر نروند تا دانش دین خویش را بیاموزند و چون بازگشتند مردم خود را هشدار دهند، باشد که از زشتکاری حذر کنند»

منظور؟ منظور من این است که درین‌باره، بارها از سوی هر یک از ما سخن گفته شد. چند دهه پیش شهید مطهری گفته بود بدین مضمون که ۵ سال درس‌خواندن در حوزه کفایت می‌کند و طلبه‌ها پس از آن به شهرها و روستاها برگردند. بنده نیز، به‌جد ازین تز دفاع می‌کنم که روحانیان با این حجم از تراکم، نباید در قم باقی بمانند. آنان نیاز است آموخته‌های خود در دین را تبدیل به آموزه کنند و به جامعه آگاهی و خوراک معنوی برسانند. ملت دیندار، معلمان دین‌شناس هم نیاز دارد؛ نه فقط در ماه محزون محرّم و مبارک رمضان، در تمام فصول سال. واقعاً آیا صلاح است که ده‌ها هزار روحانی در قم مقیم شوند با آن‌که از قصبات و بلاد ایران برای آموختن فن دین‌شناسی و متخلق به اخلاق الهی‌شدن آمدند تا مردم را به دین آشنا و عامل کنند و از ایمان و اخلاق پاسداری کرده و بر تقویت فهم دینی تلاش ورزند؟ پس عمل به آیه‌ی نَفْر چه می‌شود؟ مثل این می‌مانَد که یکی وارد دانشگاه شود و تا عمر در آن بچرخد. ناگفته نگذارم خیلِ فراوانی ازین طلاب و روحانیون دست به هجرت زده‌اند و معین معنوی مردم شده‌اند. اما همچنان قم محل انبوهی از روحانیون شده‌است و حاضر نیستند به جامعه بازگردند. حتی پای درس هم نمی‌روند، ولی همچنان قم را ترک نمی‌کنند. بسا همین نابسامانی در حوزه عامل آسیب و آفات شده باشد که به جای انذار، در شهری چون قم بارانداز کرده‌اند. ستودنی است کار طلابی که به جامعه و دانشگاه و کارگاه بازگشتند و نیز آنانی بر اساس طرح هجرت تبلیغی سختی و سنگینی بارِ چندین‌بار هجرت پی‌در‌پی به اقصی‌نقاط را به دوش کشیده و به میان مردم می‌روند و خود و مخاطبین خود را به خوبی‌ها و خیر و فلاح‌ها فرامی‌خوانند.
جمعه ۲۴ دی ۱۴۰۰ / ابراهیم طالبی دارابی دامنه

متن آیه: «فَلولا نفرَ مِن کل فرقَةٍ مِنهُم طائفةٌ لِیتفقَّهوا فی الدِینِ ولیُنذروا قَومَهم اذا رجعوا الیهِم لعلَهُمْ یحذرون...»

پاسخ:

بر شما هم جناب سید مجتبی هاشمی رکاوندی سلام و ثنا
بسیارخوب! چرا دور رویم؟! می‌رویم همین مدینه‌النبی؛ مگر این سو، شکوه و جلالت مسجدالنبی و قبرش چه زیانی دارد که بقیع و قبور چهار امام ع و قبر پنهان حضرت زهرا س در جوارش، خاکروبه مانده و دل زائر و جسم او را زار‌و‌نزار می‌سازد. کدام به طبع بشر نزدیک‌تر است؟ خاکروبه؟ یا آن بنای شکوهیه؟ چرا دورتر رویم؟ می‌رویم روی داستان اصحاب کهف. مگر مردم وقتی رفتند غار را دیده و از راز آنان سردرآوردند دو دسته نشدند که برخی گفتند دور جسدشان دیوار و گِل می‌گیریم و تمام و ختم کلام! اما مردم مؤمن گفتند نه، نه، ما مسجدی کنارش بنا می‌کنیم که یادشان زنده باشد تا ابد. و خدا جانب اینان را گرفت. به قول مرحوم علامه «مسجد در عرف قرآن محلى را گویند که براى ذکر خدا و سجده براى او مهیا شده است، و قرآن بُتکده و یا سایر معابد را مسجد نخوانده، همچنان که خداوند در سوره‌ی حج، مسجد را در مقابل صومعه و بیع و صلوات قرار داده و فرموده: و مساجد یذکر فیها اسم اللّه»

حالا شما سید محترم، نکند خَرق عادت و دریدن و شکافتن دوست دارید! مقام امامان -علیهم السلام- معلوم است که از مرتبه‌ی اصحاب کهف بالاتر است. تازه؛ ساختن بنا بر روی قبور آن ذَوات مقدسه -علیهم السلام- مساوق توحید است، نه شرک، برای تقرب است، نه تقلب. و آیه‌ی «وسیله» در ۳۵ مائده جواز همین تقرب‌هاست: ای اهل ایمان، از خدا بترسید و به سوی او وسیله جویید.

امابعد جناب رکاوندی اسلام من آن اسلامی نیست که نگذارد من جُنب نخورم. طبع خودم را بروز ندهم. چهارچشمی تعقیبم کند که حتی نفس نکشم. خدای من ربّ رحیم است نه ارباب دژخیم. اسلامم اسلامی‌ست که احساسات پاک بشر را تعطیل نمی‌کند و دست وی را در عشق پاک و لطافت باز، باز می‌گذارد. همان‌طور که دین مبین، ساختن مجموعه‌های شکیل و شیک و مدرن فوتبال و آمفی‌تئاتر را منع نمی‌کند زیرا این ابداعات روح بشر را می‌نوازد، بنای مجلل بهشت‌واره و زیبای حرم‌های مطهر را هم ممنوع نمی‌دارد. دین، مانند آن سرَک‌کش فضول نیست که انسان را در همه‌ی طبایع‌اش بپاید و وی را چهارمیخه مثل غول! مُچاله کند. هان‌طور که ملت ایران بنای باشکوه کوروش کبیرِ خداپرستِ مردم‌دوستِ سالم و مسالمت‌جو را این‌گونه تا به حال پاس داشته و قصد تخریب قبرش را (که به روایت علامه همان ذوالقرنین قرآنه) حتی در ذهن هم مرور نداده، همان ملت، حرم رضوی‌اش در  مشهد مقدس را بهشت جان خود و مینوی دلش می‌بیند و وقتی آنجا چند شب و روزی لنگر می‌گیرد، آرامش و رفاه و آسایش را به معنویت و پرستش خدا و احیای توحید پیوند می‌زند و خدا را عابدتر می‌گردد. وگرنه پشت همان امام ع، هارونِ رشید هم دفن است، کی سراغ او را می‌گیرد که روزگاری آنچنان فرمانروایی می‌کرد که ابری که بر بغداد نمی‌بارد ناسزا می‌فرستاد برو، ولی هر کجا بباری مُلک من است.

و آخر هم حرف من درجواب این است وقتی شما همان‌هایی را که به عنوان «عوام احمق» یاد می‌کنی، مرا به‌تمامه به یاد پیامبرم ص می‌اندازی که بارها از سوی اشراف شماتت شد که اطرافیان تو آنقدر عوام‌اند که بوی بُز و میش می‌دهند؛ بینوایان را این‌گونه می‌نواختند. شما بسا به‌خوردن آب، آسانِ آسان مردم را احمقی عوام! ندان که عین جنابتان نمی‌اندیشند و زیاد بلد نیستند سر از سواد دربیاورند؛ آنان به جای سواد، حکمت بلدند که حکمت آن علمی‌ست که آدم را نه فقط دانا، که به مقصد می‌رسانَد؛ همین عوام احمق (البته در نگاه شما) پیرو همان «احمد»ند که عیسای مسیح مبشرش بوده و هرجا اسلام ندای مدد سر داده، جوشن پوشیده و جان، نثار کرده. پوزش از تصدیع به قول شما فضلا. با آرزوی بهترین روزها برای شما.

پیوست: متن آیه و ترجمه‌ی دنباله‌ی آیه‌ی ۲۱ کهف: «قال الذینَ غلَبوا عَلی امرهِمْ لنَتخِذَنَّ علیهِمْ مَسجِداً» امّا کسانى که در آنچه بدان باور داشتند (حقانیت معاد) پیروز شدند، گفتند: ما حتماً بر آنان مسجدى بنا مى کنیم تا یادشان زنده بماند.