دامنه‌ی داراب‌کلا

 

 

 

خوی خویش، خوی خدا

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

به نام خدا. سلام.

خوی خویش، خوی خدا. مولوی در دیوان شمس غزلی دارد ڪه دانستن آن لطفی بر روح و روان آدمی‌ست. از درخت آغاز می‌شود و با یڪ سیر طبیعی و تاریخی، به ملڪوت و خوی و خُلق خدا می‌رسد. هدف درین غزل شناساندن انسان به اصل حرڪت و هجرت و تحرّڪ است. با این مطلع:

 

درخت اگر متحرّڪ بُدی ز جای به جا
نه رنج ارّه ڪشیدی نه زخم‌های جفا

 

شرح می‌ڪنم ڪمی، تا محتوای این غزل در دسترس باشد، البته به فهم اندڪم:

 

مولوی پس از مثال درخت -ڪه همیشه اسیر  ارّه و تبر است، چون یڪ «جا» ایستاده است و قدرت حرڪت و جابه‌جایی و هجرت ندارد- برای آثار و نتایج اصلِ حرڪت، وارد مثال‌های مهم می‌شود تا اثبات ڪند حرڪت بر سڪون چه فضیلت‌هایی به‌ بار می‌آورد؛ ازین‌رو در بیت دوم از مهتاب می‌گوید ڪه اگر ساڪن می‌بود، مانند صخره‌ی سخت بود و نوری از آن بر ما نمی‌تابید.

 

بعد، از فُرات و دجله و جیحون نام می‌برَد ڪه اگر مانند دریا راڪد بودند، تلخ و شور می‌شدند. و بعد از هوا، اسم می‌برَد ڪه اگر حاقِن (=حبس و ساڪن) بود، چاه زهر می‌شد نه اڪسیژن و مایه‌ی حیات.

 

آنگاه آب دریا را مثال می‌زند ڪه چون به آسمان سفر ڪرد، از تلخی خلاص شد و باران شد و بارید. در بیت ششم اوج می‌گیرد و از زبانه‌ی آتش یاد می‌ڪند ڪه اگر شعله نڪشد در خاڪسترش می‌میرد و به فنا می‌رود.

 

مولوی حالا با این شش مثال وارد تاریخ می‌شود. اول از حضرت یوسف (ع) اسم می‌آورَد ڪه چون از ڪنعان و ڪنار پدر به مصر هجرت ڪرد، به یڪ استثنا و نمونه تبدیل شد. و از حضرت موسی (ع) می‌گوید ڪه از ڪنار مادر به مدین آمد و مولا شد. و با مثال بعدی وقتی از حضرت عیسی (ع) یاد می‌ڪند بر «دوام سفر» مسیح تأڪید می‌ڪند ڪه مانند چشمه حیات‌بخش شد.

 

آنگاه به نهایت عشق می‌رسد و می‌گوید: «نگر به احمد مُرسل ڪه مڪّه را بگذاشت» و آن حضرت ختمی مرتبت (ص) به مدینه هجرتی دسته‌جمعی ڪرد و با این حرڪت و ترڪ مڪه والا گشت. و آنگاه از سفر معراج یاد می‌ڪند ڪه رسول رحمت (ص) به مرتبه‌ی ملاقات نائل آمد. ملاقاتی آنچنان نزدیڪ و نزدیڪ، ڪه [قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى: به اندازه‌ی فاصله‌ی دو ڪمان گشت یا نزدیڪ تر: همان آیه‌ی 9 نجم]]

 

سپس مولوی از مخاطبان غزلش عذرخواهی می‌ڪند اگر چنانچه با چند مثال پی‌درپی، ملول گشتند و بلافاصله آخرین حرفش را در بیت ۱۴ به صحنه می‌آورد ڪه سفر و حرڪت از خُلق و خویِ خویش است به خوی و خُلق خدا. این‌گونه زیبا:

 

چو اندڪی بنمودم بدان تو باقی را
ز خویِ خویش سفر ڪن به خوی و خُلقِ خدا

 

یعنی می‌فرماید من اندڪی ازین مثال‌های حرڪت در طبیعت و تاریخ را برشمردم، باقیمانده‌ی مثال‌ها را خودتان حدس بزنید ڪه اوج همه‌ی سفرها این سفر است:

ز خویِ خویش سفر ڪن به خوی و خُلقِ خدا.

 

 

پاسخ:

سلام و احترام و درودهای بی‌عدد دارم به تمامی ۷۱ عضو شریف درین درگاه درس و آموزه‌ها. از گرامی‌استاد ِ مستطاب حاج‌آقا سید عمادی کمال تشکر را دارم که با نعمت کمالاتی که برخوردارند، مرا به کنارنشینی این سفره که طعام روح و روان است فراخواندند.

 

اعتراف کنم، پیشاپیش، که من یک متعلّم در پیشگاه شما معلمان و طبیبان کِرام هستم. ان‌شاءالله این آداب را رعایت کنم، چنانچه شهید ثانی در «مُنْیةُ المُرید فی أدَبِ المُفیدِ وَ المُسْتَفید» بر همگان سفارش و ارشادات آن را به وجه نیکو بیان فرمودند.
التماس دعا

ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]
۴ فروردین ۱۳۹۹

 

پاسخ:

سلام جناب...

نظر خواسته‌ای نسبت به این سخن:

۱. من تعبیرم این است آنجا «آوردگاه» نیست، که خدا با بندگان به نبرد برخیزد، بلکه «آورده‌گاه» است که توشه‌ها بر بنده اثر می‌گذارد.

۲. در تعریف بایزید بسطامی، زندگی دنیوی جذاب توصیف شده که ترجمان و برگردان می‌کنم به مصدر: بالیدن، یافتن، دانستن، اندیشیدن، فهمیدن، نگریستن.

۳. اما با سخن ایشان که آنجا فقط پاداش است، نه مکافات، موافقت ندارم، چون قرآن آنجا را گونه‌ای دیگر نمایانده است.

 

پاسخ:

سلام جناب حجت‌الاسلام آقا ...

از شما در همین اول می‌خواهم که مرا با لفظ «استاد» خطاب نفرمایید. نه شما، از هر کسی که برای من چنین خطابی را برمی‌گزیند خواسته و می‌خواهم چنین نکنند. من اندازه‌ام را می‌دانم: یک دانش‌آموزم و شاگرد و دانش‌دوست.

 

در وبلاگ دامنه هم از همان روز نخست از کامنت‌گذاران (= نظر نویسان) بارها خواسته بودم، مرا استاد نگویند. و به شوخی و کشکولی چاشنی پاسخ می‌کردم و می‌گفتم مگر آن‌که منظورتان از استاد، یعنی اُسّا حلب‌زَن، که شأن آنان هم اجلّ از من است!

 

از تکمیل بحث ممنونم. سفر چهارگانه‌ی ملاصدرا اشاره‌ی خوبی بود. راستی نمی‌دانستم از ۲۰ حرکت که اشاره فرمودی. ازین‌که پسند شما افتاد، متشکرم.

 

یک نکته‌ی بُرون‌بحثی

من در بحث‌ها و نظرها می‌کوشم به نوشته‌ها بپردازم، نه به نویسنده‌ها. اگر نقدی می‌نویسم و یا نظری می‌گذارم، توجه‌ام متمرکز است به متن نوشته، نه نام نویسنده. همان «ماقال»: چه گفته، نه «مَن قال»: چه کسی گفته. اُنظُر الی ما قالَ و لا تَنظُر الی مَن قالَ. البته منهای استثنایی که در سوره‌ی حجرات آمده خبر فرد فاسق باید تحقیق شود.
 
پس؛ در پهنه‌ی مدرسه‌ی فکرت وفادارم که هیچ انتسابی -چه سببی، چه نسَبی، چه دوستی- مانع من از ابراز نظر منطقی نباشد و نیز از جنجال و آشفتگی به‌دور باشد. و می‌کوشم وفادار بمانم تا غفلت و خطا -که بروز آن در انسان به‌استثنای معصومین، همیشه وجود دارد_ احاطه‌ام نکند.

این‌که در همین پهنه، و یا خدای ناکرده شاید در بیرون از صحن، به مدیر نسبت‌هایی داده شود، من به قول مرحوم پدرم «پوست‌کلفت»تر از آنی‌ام که روی من ممکن است، تصور رود. بگذرم.

سلام جناب ....
قشنگ نوشتی. آرام‌بخش بود. در باره‌ی «یا مَن اسمه دواء و ذکره شفاء» در دعای کمیل یک نکته بگویم: اسم در اسمهُ در معنای لغوی یعنی داغ. مثل داغی بر تن گوسفند و گاو می‌زنند که نشان‌دار شود و گم نشود. دعای سمات هم ریشه در همین اسم دارد. یعنی ما با اسم خدا، داغ و نشانه بر وجودمان می‌زنیم. بگذرم.

 

چرا؟

در تمام این مدت، مقررات مدرسه را مد نظر قرار دادم، تا این پهنه، جای بی‌در و پیکر نباشد. هیچ مدرسه‌ای در ایران و شاید جهان فاقد مقررات نبود و نیست، حتی آکادمی افلاطون و کالج آکسفورد. مقرراتی که واقعاً علم به درستی آن داشتم و ذره‌ای در آن تردید نداشتم. از بدو راه‌اندازی مدرسه تا این ثانیه، حتی یک ثانیه از کسی توقع و انتظاری نداشته و نبرده‌ام که از من در برابر کسی، یا در جایی، یا در برابر هر نوع ناسزاگویی‌ها به من، دست به دفاع بزند. زیرا من معلم اولم دکتر علی شریعتی است که می‌گفت: دفاع از خود، کار ضُعفاست.

نظر سید علی اصغر:

سلام بر مدیر توانا 
نوشته تان را درک می کنم 
مدرسه و توانایی شما و رسم بسیار نادر عرصه مجازی در این گروه خیلی از دوستان را به نوشتن واداشت و درچگونگی در عرصه مجازی قالب کیفیتی را فرا گرفتند .
نوشتن را 
اندیشیدن آنی را 
افزایش ظرفیت را 
دگر پذیری را 
آشنایی با رفتار ها را 
و .....آزمودیم 
بنابرین بخاطر دریافت خیلی از مواهب فکری از شما تشکر می کنم .

 

قلب اسلام

یکی از کتاب‌های آقای دکتر حسین نصر، «قلبِ اسلام» است که چندسال پیش مطالعه‌اش کردم. او درین کتاب -که نشر نی آن را منتشر کرده است- معتقد است نخستین حقوق انسان‌ها، مربوط به روح لایزال (=ازبین‌نرفتنی، جاوید) آنان است. زیرا او می‌گوید قلبِ اسلام، اسلامِ قلب است. و شرافت معنوی آدمی با قلب حاصل می‌شود.

 

بنابرین در نگاه سنتی ایشان، رهایی از نفْس درست است، نه رهاییِ نفْس. چون روح و تن، با هم باید سالم بمانند.

نکته: آقای نصر دارای این تز است که مدرنیته خود از مرتجع‌ترین ایدئولوژی‌هایی‌ست که تاریخ تاکنون دیده است.

تعریف به مصدر

یک نکته‌ی ادبی: هر گاه اسمی به مصدر توصیف شود، اوجِ مبالغه است. مثال می‌زنم: امام علی -علیه‌السلام-  چون جمع همه‌ی فضائل است، تعریف به مصدر می‌شود. این‌گونه:

علی، صبر است.
علی، حق است.
علی، عدل است.

اشاره: کلمات وسط در سه تعریف بالا، مصدر است.

 

دیدگاهم را می‌نویسم، فشرده چون پرسیدی:

۱. من این‌گونه برداشت دارم که آقای حسین نصر در اِسناد مرتجع‌ترین، به این علت مدرنیته را بازگشت‌کننده به گذشته می‌داند، چون درین ایدئولوژی، به دوره‌ی زرین در باستان تفاخر می‌شود. یعنی در آنجا آبشخور فکری دارد.

توجه: خودم هم معتقدم، رنسانس، نوزایی بود. نه پدیده‌ی مستقل تازه. بازسازی افکار عهد باستان و اصلاح تنش‌های معرفتی و اسکولاستیک (=آموزه‌های مدرسه‌ی کلسیا) سده‌ی میانه (=قرون وسطی) است. البته دور ندارم نظرم را که من مدرنیته را قابل اقتباس می‌دانم، نه تقلید.

۲. اما ازین‌که خودخواه‌ترین است، چون درین ایدئولوژی همه‌ی افکار «پس‌مانده‌»اند و همه‌ی نظریه‌ها عقب‌مانده‌، الا غرب و لایه‌های تمدنی غرب. پایان تاریخ فوکویاما یکی ازین خودخواهی‌ها بود که می‌گفت سکولاریسم و لیبرالیسم آخرین فرمول تفکر است که  البته بعدها نظریه‌اش را اصلاح کرد و پس گرفت.

 

بله، الگوبرداری فرمودی شما. که من اقتباس گفتم، یعنی می‌توان مزایای آن را گرفت، مَضارّ را رد کرد. هر چند اسلام در مسائل امضایی حقیقتاً بامداراترین است، اما آنان -یعنی برخی از صاحب‌نظران مغرب‌زمین- نسبت به دین اسلام رفتاری دشمنانه دارند. اسلام حکمت را حتی اگر در چین هم باشد، می‌گوید باید رفت گرفت. که نام کشور چین (=صین) در آن روایت در وافع اشاره‌ای است به مفهوم دوردست.

ممنونم از نکات خوب شما. من هم از هم‌مباحثگی‌تان بهره‌ورم.

دادگاه ذهنِ مردم

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

به نام خدا. سلام. سرنوشت یڪ مبارز سیاسی و بیست‌وسه‌نفر نوجوان ڪه به اسارت درآمدند. آزادی را ڪسی درڪ ‌می‌ڪند ڪه اسیر شده باشد و در مقابل، به قول مرحوم دڪتر علی شریعتی استبداد را ڪسی لمس می‌ڪند ڪه حرف برای گفتن داشته باشد.

 

این ۲۳نفر چون در سنین پایین بودند و پیش از آزادسازی خرمشهر اسیر شدند، می‌توانست ابزار فرافڪنی و دروغ‌پردازی در دست صدام باشد -ڪه به قول حزب بعثی‌ها «سیّدُ الرّئیس» خوانده می‌شد- و چنین هم شد.

 

فیلم، در لیست سفید من بود ڪه باید می‌دیدم. و دیدم. باید خود دید تا بهتر فهمید. صحنه، زیاد دارد ڪه بتواند هم بر روحت جراحت گذارَد و هم روانت را آرام و عزّتمند (=فراپایه) ڪند. مثل این صحنه:

 

وقتی ۲۳نفر خواستند در زندان استخبارات وزارت دفاع عراق، وضو بسازند و به نماز بایستند، آب نداشتد، تیمّم ڪردند. اما وقتی ڪف دست بر زمین زدند دیدند تمام شپش است. به فڪر خاڪِ وطن می‌افتند. از باقیمانده‌ی خاڪ و گرد و غبار مانده بر لباس‌های بسیجی‌شان یڪ دستمال خاڪ جمع می‌ڪنند و همان خاڪ، می‌شود جایی پاڪ برای تیمّم بدل از وضوی‌شان؛ همین صحنه است  ڪه به اوجت می‌برَد. و چه زیباست واژه‌ی تیمّم ڪه در حتی معنای لُغوی هم زیباست یعنی قصد و اراده‌ڪردن.

 

آری درست حدس زدید، حرفِ همان ۲۳ نفر است ڪه نزد صدام برده شدند تا بهره‌برداری تبلیغاتی بڪنند و به‌زور از زبان آنان بڪِشند ڪه به‌دروغ بگویند سران جمهوری اسلامی ما را به زور از ڪوچه و خیابان و خانه به جبهه آوردند ڪه صدام اسم‌شان را گذاشته بود: اَطفال (=خردسالان).

 

اما هزاران‌بار درود ڪه حتی یڪ ڪلمه زیر بارِ زیرِزبان‌ڪِشی! بروند؛ آن‌هم به دروغ. همگی واژه‌هایی در برابر پرسش‌های شڪجه‌گران حزب بعث و سپس نزد خبرنگاران بین‌المللی به‌ڪار بردند، ڪه شنیدن آن مو بر بدن آدم سیخ می‌سازد. به قول آن شعر شاعر حماسی‌سُرا نصرالله مردانی: «آفرین».

 

خاطره‌ی خودم:

من در سال ۵۸ در ۱۶ سالگی داوطلبانه و حتی از سرِ عشق و شور به عضویت بسیج ملی ارتش ۲۰ میلیونی درآمدم و هنوز نیز ڪارت شناسایی‌‌اش را _ڪه سال ۵۹ صادر شد- به یادگار نگه داشته‌ام. (در عڪس زیر)

 

یادم هست هنوز، برای اعزامم به جبهه، پدرم پای رضایت‌نامه را انگشت‌مُهر نمی‌زد؛ می‌گفت درس‌ات را بخوان! دست به شگرد -ڪه شگفتی و شڪوفایی‌ام بود_ زدم. از داراب‌ڪلا بلند شدم رفتم دانشڪده‌ی دڪتر علی شریعتی ساری در لبِ دریا. شیخ وحدت -اخوی ارشدم- آنجا تدریس می‌ڪرد و در پلاژ آنجا سڪونت داشت. شب، از ایشان مهر و امضا گرفتم و صبح ورقه را آوردم سپاه و دادم و گفتم این هم مهر و امضای پدرم! و بلاخره رفتم جبهه و تفنگ به‌ضرورت بر دوش گرفتم و برای دین، انقلاب، میهن، خاڪ وطن و نوامیسم دفاع ڪردم. نه یڪ بار، بلڪه مانند همه‌ی همسن و سال‌هایم، چند بار.

 

بگذرم. و بگویم به‌زور ڪسی را نبردند؛ به اشتیاق رفتند ڪه بسیاری‌شان با تن خونین و پاره‌پاره به آغوش مادر و پدر و دوستان و مزار زادگاه‌شان بازگشتند: شهیدان؛ زیارتگاه عاشقان.

 

ملا صالح قاری هم بود در بند، با ۲۳ نفر؛ ڪه هم، سال ۵۳ به دست رژیم شاه شڪنجه شد و در زندان قصر حبس، و هم در ایام جنگ اسیر شد و مجبور، ڪه مترجم اسیران شود و زبانِ حال و زارِ آنان را برای بازجویان و شڪنجه‌گران بعثی برگردان ڪند. ڪه همه خیال می‌ڪردند او همدستِ! بعث شد، اما او یڪ مبارز بود، و وقتی هم ڪه اسیران مبادله شدند و او به خوزستان بازگشت، مردم، هنوز نیز او را به چشم یڪ خیانتڪار می‌نگریستند. آری، از دادگاه مَحاڪم و اُردوگاه عراق آزاد شد اما در دادگاه ذهنِ مردم بخشیده نشد!

 

یاد بزرگ‌شهیدِ ایران حاج قاسم سلیمانی به‌خیر، ڪه ۲۳نفر و نیز مُلاصالح را در آغوش گرمش گرفت و آن لڪّه‌ی خیالی و ذهنی را از مُلا زُدود.

 

۵ فروردین ۱۳۹۹

 

مرامِ مدرسه‌ی فکرت

«تمام مسئولیت‌های قانونی، اخلاقی و حقوقی هر پست و نوشته، بر عهدۀ همان کسی‌ست که آن را در مدرسه‌ی فکرت بارگذاری کرده است.»

البته بدیهی و بر همگان روشن است و نیازی به نوشتن ندارد که در همیشه‌ی عمر آدمی، هرگونه توهین و اهانت، به‌دور از شأن آدمیت و خلافِ اخلاق و مروّت و دیانت است.

 

بحث ۱۴۶ : دیروز در یکی نوشته‌های جناب آقای قربانی مطلبی مهم مطرح شده بود که ایشان فرموده بود:

«با توجه به ضعف یا عدم پای‌بندی نسل جدید، حتی جوانان کشور ما به مناسک دینی در اعتقاد  به خدا و دین، آیا دین بدون مناسک، هنوز هم دین است یا یک گرایش اخلاقی و سبک زندگی اجتماعی بر پایه متافیزیک غیردینی؟»

 

من از روی این عبارت بالا، پرسشی استخراج می‌کنم و به بحث می‌گذارم. به نظر شما آیا این ضعف در نسل جدید را در جهان و ایران مشاهده می‌کنید؟ اگر آری؛ ریشه‌ها و بازتاب‌های آن را در چه می‌دانید؟ اگر نه؛ دلایل و علل و مشاهدات‌تان چیست؟ این بحث در پیشخوان مدرسه سنجاق می‌شود.

پاسخم به بحث ۱۴۶

۱. فرضیه‌ی «ضعف مذهبی نسل جدید» را بآسانی نمی‌شود به عنوان یک گزاره‌ی قطعی و یا مَفروض گرفت.

 

۲. زیرا جوانان ممکن است در ملأ عام، دم از گرایشات مذهبی‌شان نزنند، اما در نهان و در اعماق درونشان، به خدا به عنوان پروردگاری متعال و مهربان که از رگ انسان، به انسان نزدیک‌تر است، باور فطری و اعتقاد تحقیقاتی و یا گرایش اشتیاقی و حُبّی دارند. 

 

۳. پژوهشگرانی که محتملاّ درین موضوع کار میدانی کردند، برونداد تحقیقات‌شان اگر منتشر هم شده باشد، ناقص است زیرا کمتر کسی حاضر است در مورد علایق مذهبی‌اش تن به تفتیش بدهد و خود را برملا کند. هر چند چنین یافته‌هایی تا کنون انتشار نیافته است.

 

۴. مشاهدات من به من نشان می‌دهد، نسل جدید ممکن است افکار نوینی داشته باشد، اما دست از گرایشات دینی‌اش نشسته است. او امور ماورایی خود را تا جایی که ممکن است در حریم شخصی خود نگه می‌دارد. هرچند وقتی ماه محرم و شب‌های احیای قدر و مناسک مذهبی مخلصانه و زیارت پیاده‌روی اربعین و زیارت رضوی در تمام فصول خاصه ایام «چهل‌وهشتم» فرا می‌رسد، این نسل علایق و عشق مذهبی و حسینی‌اش را به بالاترین شور و شعور بروز می‌دهد.

 

۵. ازین‌رو، نظرم این است، آنچه در بیان استفهامی جناب آقای قربانی آمده بود، در فرضیه باقی می‌ماند و هنوز به نظریه و حتی پیش‌فرض نرسیده است.

 

نکته: در متدلوژی (=روش تحقیق)  فرضیه یعنی یک بیان ظنی که نیازمند آزمودن و انتاج قطعی است.

سلام جناب آقای...

همین متن خودت را نصب‌العین خود کن و نیز نصب‌القلم خود و ای بسا نصب‌السمع و نصب‌البصَر خود.

با عنایت به آن نوشته‌ی بالای جناب آشیخ محمد بابویه چهار چیز می‌رود و بر‌نمی‌گردد، ازجمله وقت و فرصت، پس قلم و فکر خود را مصروف آن پژوهش‌هایی کن که در دهه‌ی قبل هم ذهن پژوهشگرانه داشته‌ای. و صفحات خودت در مدرسه‌ی فکرت را با چنان نوشته‌هایی از خود بیآکند.

آقا همین‌که یادی کردی از والدین مرحومم، هزاران درود می‌فرستم بر مرحوم پدر عزیزت.

چه چیزی والاتر ازین که سمت‌وسوی مطالعه را مسطح فرمودی و کارتن‌های کتاب‌جاساز را به پیشخوان ذهن و فکرت آورده‌ای. درس بود رفتاری که در خود شکل برنامه و هدف و کسب دانایی بخشیدی. خرسندم ازین حرکت علمی‌ات.

سلام جناب آقای ...

با سلام و تشکر فراوان؛ پاسخ شما به بحث ۱۴۶ را خواندم. شرکتی سودبخش بود. جدا از پیش‌زمینه‌ی بحث تخصصی‌تان که مفید بود، من از جواب شما این‌جور فهمیدم نظر شما بر این است که نسل نو در گستره‌ی ایران و با شناختی میدانی‌تان، علایق و عقاید مذهبی و مناسکی خود را در خلوتِ خود یعنی بیرون از اجتماعات رسمی و جمعی، صورت اجرایی و عملیاتی می‌دهد. حال یا ممکن است چنین ترجیحات واکنشی به ساختار باشد و یا ناشی از انتخاب و بینش و خرَد فردی خود.

جناب سلام

بر من هیچ ابهامی نداشته و ندارد که چندین سال مطالعه و دانش، در مخزن فکری‌تان انباشت شده که هرگاه بخواهی آن را به قلم آوری، چونان قناتی می‌مانند که بر جانِ قلم و روح واژگانت جاری می‌گردند. به این دارایی شما افتخار دارم. جبر و احتمال من این است هیچ‌کس به اندازه‌ی من از توان و حافظه‌ی فکری‌ات خبر ندارد. معلم خوب و مطلع من بوده و هستی. درود من همآره، همراه‌ات.

 

سلام جناب آقای ...

ممکن است پژوهشکده‌های وابسته به وزارت ارشاد به این نمونه‌گیری‌ها اقدام کنند، اما خروجی آن به گمان من بسته و یا محرمانه می‌ماند. یک متنی نوشته بودم چندسال پیش که مبلغین مذهبی باید به این آمار و نمونه‌گیری‌ها دسترسی داشته باشند تا منبر و کلاس‌های تبلیغی‌شان در مسافرت‌های استانی کاربردی و بهینه باشد. از شما برای این نکات خبری، ممنونم.

 

دنباله‌ی پاسخ:

حتی معتقدم مربی‌های تربیتی آموزش و پرورش نیز باید به نتیجه‌ی آماری و تشریحی این پژوهش‌های مذهبی نسل جدید دسترسی داشته باشند چون در جایگاه بسیار مهمی قرار گرفته و نقش پروریدن را دارند. وگرنه تعلیم در نظام تربیتی ایران دچار خلا می‌شود و بر پایه‌ی ذهنی پیش می‌رود نه عینی. مانند یک باغبان که هیچ شناختی از درختان و گل‌ها نداشته باشد و حتی فرق نگه‌داری درخت خرما و توت و انبه و انگور و ... را نداند.

 

جناب آقای ... سلام

نه تنها با اخلاص و پیشنهاد شما صددرصد موافقم، بلکه خودم نیز تا الان چندین بار خواسته‌ام مدیریت مدرسه را چرخشی کنیم. و پیش از آغاز سال ۹۹ هم، مجدداً در صحن مدرسه‌ی فکرت اطلاعیه زدم و خواهان انتخابات شدم تا اعضا، مدیر جدید را با رأی و نظر خود انتخاب کنند. هنوز هم بر این درخواستم، پای‌فشارم.

 

برای این‌که اعضا مطمئن باشند این درخواستِ تغییر مدیر، خواسته‌ای صوری و یا رفتاری غیرواقعی نیست، پیشنهاد جناب‌عالی را صادق می‌دانم و از خودت می‌خواهم برگزاری انتخابات مدیر جدید مدرسه را  برگزار کنید.

 

من برای نشان‌دادن صدق گفتارم و نیز جدّیت قضیه، تا زمانی‌که مدیر جدید انتخاب نشده‌باشد، برای فعالیت، دیگر به مدرسه نخواهم آمد. و اگر تا مدتی معین، مدیر جدید انتخاب نشود، ممکن است بقای مدرسه به تردید افتد.

 

از صمیمانه‌ترین رفتارت جناب ...، به صمیمانه‌ترین واژگانم تشکر می‌کنم؛ یعنی این واژگان: دوستت دارم و به تو ... اعتماد کامل دارم.

 

تا انتخاب مدیر جدید توسط اعضا با پروژه‌ی انتخابات، برای پاسداشت پروسه‌ی دموکراسی خدا نگه‌دار همگی. ان‌شاءالله هیچ عضو شریفی، سکوت مرا از همین حالا، جز سکوت، به هیچ چیزی دیگر تأویل و تلقّی تفسیر نفرماید؛ سکوت من، فقط سکوت است و بس. هر چیز غیر از این، مشمول‌ذمّگی به بار دارد.

۶ فروردین ۱۳۹۹
ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

 

بیانیه‌ی مدرسه‌ی فکرت

سلام بر همگان

۱. خیالِ خیال‌پردازی‌های احتمالی را که شاید (=آری، شاید) در کمین‌گاه ذهن‌شان رژه می‌رود را در همین آغاز روشن کنم، که مدرسه‌ی فکرت هرگز رنگِ «فیوز پرید وُ برق رفت وُ فضا تاریک شد» را به خود نخواهد دید. اگر به فرض -تأکید دارم به فرض- در ناخودآگاه کسی چنین رؤیای کاذبی صف می‌بندد، یقین کنَد خوابی پریشان دیده است و می‌بیند

۲. مدرسه‌ی فکرت با بالاترین سطح تأکید بر مقررات، صحنِ علنی‌اش همآره به روی فکر، اندیشه‌ و قلم اعضای شریف، گشاده و باز است. امید است کسی نخواهد آشفتگی‌های خود را به این صحن آورَد و مدرسه را به جای اندیشه‌ها و نوشته‌های قلمی خود، به سمت جنجال‌آفرینی‌ها و حاشیه‌سازی‌ها و نوشته‌های حَشو و زاید و وقت‌کُش و اهانت به اعضای دیگر بکشاند.

۳. بارها در مسائل مهم با هسته‌ی مخفی مدرسه‌ی فکرت مشاورت و رایزنی شده است. مشاور ارشد مدرسه آقای سید علی‌اصغر و مشاور دوم مدرسه آقای جعفر آهنگر، بارها به مدرسه برای مسائل مختلف مدد و مشاورت رساندند. اینک به‌طور علنی هسته‌ی مدرسه‌ی فکرت اعلام می‌شود که فصل به فصل در صورت نیاز مدیر، تحول‌پذیری دارد.

 

هسته‌ی مدرسه‌ی فکرت:
۱. مدیر. ۲. مشاور ارشد مدیر جناب سید علی‌اصغر ۳. مشاور دوم مدیر جناب جعفر آهنگر. ۳. جناب جلیل قربانی ۵. جناب سید رسول هاشمی.

۵. به نظر می‌رسد وقت آن رسیده است که در مدرسه‌ی فکرت، وقت اعضای شریف و مدیر، دیگر برای چنین حاشیه‌سازی‌های هدفمند و یا غیرهدفمند -که بارها از سوی برخی تکرار شده است- به اتلاف نرود. بنابرین، هر کس -به فرض احتمالی و خدای ناکرده البته- نزد خود، پیش خدا و کنار وجدان خویش، هر انگ و رنگ و نامی از مائو تا رائول به مدیر نسبت می‌دهد و یا خواهد داد، مدیر تا می‌تواند در برابر چنین انتساباتی، برای مصلحت بالاتر و گرامی‌داشتن اصل حقیقت شکیبایی و سکوت می‌ورزد، چنانچه تا کنون ورزیده است.

 

۵. لطف اعضای شریف شامل حال مدرسه‌ی فکرت است؛ وقتی مقررات را پاس می‌دارند و وقت گرانبهای خود را مصروف فکر و نوشتن و نظردادن و خواندن می‌کنند و اهل حاشیه‌سازی و رفتن به سمت‌وسوی دوئیت و اختلاف‌افکنی نیستند.

۶. ارزشمند و خردمند است هر کس این صحن را فرصتی برای یاددادن و یادگیری و هم‌اندیشی بداند.

درود بر همگان

مُخطِّئه، عقل هادی، عقل عادی

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

به نام خدا سلام. اگر خواستید، با این متنم تا آخر بیایید تا از مُخطِّئه بیشتر بدانیم. البته با اجازه و معذرت از اساتید فن.

گرچه فقیه، اجتهادِ مبتنی بر دریافتِ عقل را روشی می‌داند ڪه حُجّیت (=دلیل، برهان) آن به علت استناد به قول و فعل معصوم (ع) است؛ اما فقیهان و مجتهدان شیعه را، مُخطِّئه می‌خوانند؛ زیرا در عین این‌ڪه در استنباط به معصوم (ع) استناد می‌ڪنند، با این وجود، آنان ممڪن است درین استنباط، خطا ڪنند، بنابراین به آنان مُخطِّئه می‌گویند. چون امڪان بروز خطا در فهم‌ و فتوای‌شان وجود دارد.

این‌ڪه چرا فقیهان شیعه و متڪلمین، خود را مُخطِّئه می‌خوانند، یا بهتر است بگویم مُخطِّئه خوانده می‌شوند به همین علت است.

 

اما بعد؛

نمی‌دانم «عقل هادی» و «عقل عادی» را در ڪجا خوانده و یا از ڪجا شنیده‌ام؛ اما مُخطِّئه‌خواندنِ فقیهان، همان بهاءدادن به عقل عادی است. بر این مبنا، عقل انسانِ هادی و عقل انسان عادی ڪنار هم‌اند. و شاید به همین علت بوده باشد ڪه اسلام در بسیاری از احڪام، امضائی عمل ڪرده‌است تا تأسیسی. یعنی دست تأیید زد بر برخی از ڪار، ڪرده، ڪردار، فرهنگ، سُنَن، رویّه و رفتار بشر.

اشاره ڪنم عقلِ هادی با آن تعبیر مشهور «عقل یازدهم» یعنی «عقل حادی‌عشر» فرق دارد. در اینجا سخنم را با بیان شهید مطهری پیوند می‌زنم و در زیر پیوست می‌ڪنم:

 

پیوست:

«مخطّئه معتقد بودند که متن واقعی اسلام (حکمُ‌اللّه واقعی) یک چیز بیشتر نیست. ما که استنباط می‌کنیم، ممکن است استنباط ما صحیح و مطابق با واقع باشد و ممکن است خطا و اشتباه باشد. اجتهادِ مجتهد ممکن است صحیح باشد، ممکن است غلط باشد. می‌گفتند پیغمبر هم فرموده است: لِلْمُصیبِ اَجْرانِ وَ لِلْمُخْطِئِ اَجْرٌ واحِدٌ».

 

عبارت آخر شهید مطهری -ڪه روایتی از رسول خدا (ص) به نقل از اهل سنّت است و بنا بر نقلی «تقریباً تمام علمای شیعه» آن را پذیرفته‌اند- برگردانش این است: «ڪسی که به واقع برسد، دو پاداش دارد و ڪسی که خطا کند، یک پاداش»

 

یڪ نڪته اما: دیرزمانی‌ست ڪه ذهنم با این پرسش در قِلقلڪ است ڪه وقتی مجتهدان، مُخطِّئه‌اند، خطای آنان را مقلّدان و طلاب ڪه نمی‌توانند رفع ڪنند، در میان آنان نیز مناظره و مباحثه‌‌ی چالشی برپا نمی‌گردد، مانده‌ام این خطاها -ڪه امری قابل پیش‌بینی برای غیرمعصوم است- چگونه احصاء، شمارش، اعلان و زدوده می‌شود. بگذرم و فقط بگویم شاید می‌شود و من نمی‌دانم.

۷ فروردین ۱۳۹۹

سلام جناب آ..

جای جالب‌تر متن‌تان:

«همان گونه که کافران و مشرکان ، مؤمنان را براى داشتن ایمان به استهزا مى گرفتند»

آری، تاریخ، خشمِ خشن علیه‌ی مؤمنان را به ثبت دارد. اوجش عاشورا در کربلا، محراب علی در کوفه، و نیز شبی که امام علی -علیه‌السلام- در بستر رسول رحمت (ص) خوابید تا ابوجهل‌ها به اهداف شُوم‌شان در قتل پیامبر نرسند.

سلام جناب....
این جمله‌ی متنت اوج دارد:
«استفاده ی حداکثری از مدرسه»

آری؛ همین‌طور باید شود. روایت است از معصوم (ع) -نمی‌دانم از کدام امام هُمام، شاید امام علی (ع) - که فرصت‌ها چون ابر در گذرند، غنیمت بشمارید این فرصت‌ها را.

سلام جناب آقای

از دندان‌دردِ آشیخ مالک، چه نکاتی برای تعالیم آوردی، ادبی، عشقی، آناتومی!

ما در محل می‌گیم تنگ‌تاش! داد.

یاد فیلم سپیددندان افتادم از بیت ۱۷ حرفی دال. و نیز دالّ و مدلول آقای محمدرضا تاجیک!

سلام جناب

فهرست کلیدواژگان را چه عالی برشمردی. دست مریزاد آقا. در مناجات شعبانیه‌ی امام علی -علیه‌السلام- اما شما آن فرازهای پوشاندن و ستّارالعیوبی را گویا یادتان رفته در فهرست ذکر بفرمایی. ممنونم ازین حُسن انتخاب‌تان و استقبالیه‌ی شعبانیه‌ی‌تان.

نکته‌ی برجسته‌ی این متن‌تان:

«پلورالیسم سیاسی را که تمرین می کنیم»

بلی؛ تکثّر سیاسی که در کشورداری به عدد شهروندان ایران هم حق «رأی‌دادن» وجود دارد و هم حق «رأی‌آوردن» برای حضور در قدرت سیاسی کشور.

مدرسه‌ی فکرت هم از همین‌رو تکثری‌ست و همه‌گونه گرایش و سلایق دعوت شدند، چون نمونه‌ای از واقعیت جامعه‌ی متکثر است.

سلام جناب آقا صدرالدین

این جمله‌ات بر جبین من عرق شرم جاری کرد:

«همکارانم  شدید در معرض خطر هستند»

نوید و مژده را رهبری دادند که همکاران‌تان با این کار جهادی، اگر خدای‌ناکرده جان شیرین‌شان را نثار کردند، شهید هستند. چه مزدی بالاتر از شهادت و چه رزقی، ناتمام‌تر از رزق نزد خدا. سلامتی همه‌ی پاسداران سلامت مردم آرزوی ماست. نیز سلامتی شما و جناب آقای دکتر عارف‌زاده و تمامی اعضای جامعه‌ی پزشکی حاضر درین مدرسه.

 

آزادی مقیّد در سرزمین ملکه

 

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

قانون دستوری جانسون نخست‌وزیر ملکه‌ی انگلیس با سخت‌ترین و محدودیت‌پذیرترین هشدارها به شهروندان ابلاغ شده است دست‌کم این را نشان داد که تز آزادی مطلق در جامعه مدنی از پایه و اساس گسست و این «دولت»ها (=به مفهوم اِستید: قدرت حاکمه) هستند که به سمت آزادی عمل بیشتر کشانده شدند.

 

نکته: همیشه بر این نظر بودم که آزادی مقیّد است نه مطلق. هم برای جامعه‌ی مدنی، مقیّد است و هم برای قدرت حاکمه. تعبیر «مطلقه» در نظریه‌ی ولایت فقیه نیز از منظر فکری من، همیشه به معنای بسطِ ید برای دفاع از حقوق ملت در برابر دست‌درازی‌های قوای حکومت و تجاوزگری‌های خارجی است.

روشن سازم که هرگز بیماری هیچ ملتی وجدان انسان سالم را خشنود نمی‌کند. آرزو می‌کنم انسان و جُنبندگان، سالم و تندرست بمانند. و اگر حکومت‌ها در مرزهای داخلی خود به سلامتی ملت‌های خود بها بدهند، علاوه بر کار ستودنی، در خدمت به سلامتی جهانی دخیل‌اند.

۷ فروردین ۱۳۹۹

 

یک خاطره

در آذرماه ۹۸، یعنی پارسال، با دوستان به مشهد مقدس رفتیم. از محل، ۷۰۰ کیلومتر راندیم و از مشهد ۷۰۰ کیلومتر برگشتیم. شاید روی ۷۰ موضوع پرش کردیم. و دست‌کم روی ۷ مسأله در داخل هتل بحث کردیم. در همه‌ی ۷۰ پَرش طرح بحث و ۷ بُرش مباحثه‌ی ژرف، دیدگاه‌های هیأت همراه -یعنی رفقا- نه فقط همسان نبود، که پردامنه و چالشی و شوق‌انگیز بود. اشتراک نظر بی‌اندازه است، اما تفاوت منظر هم هست.

نکته: عیب این نیست که در مسافرت و محاضرت چندگونگی فکری باشد، عیب آن خیال و خیالاتی‌ست که ممکن است در جای‌جای ایران در سرِ کسانی از شهروندان پروانده شده باشد که همه باید یکسان‌اندیش بمانند.

سلام جناب...

در زمان برنامه‌ریزی آن مسافرت، تماس گرفتم به هیأت گفتم در ترکیب، جناب قربانی را بچینید تا همسفر باشیم و بهره‌مند. پس از کاوش با شما، به من جواب رسید جناب قربانی فرمودند درگیر مراسم چهلم پدرخانمم هستم و مقدور نیست. به هر حال آماده‌باش باش، در زیارت بعدی گوش بسپاریم به نکته‌نظرات شما.

سلام آ.. عسکر

من از شما طلبه‌های مهربان آموختم که همآره باید شکیبا بود ثمراتش بی‌شمار است. شتابزدگی بدترین رفتار است. با طلب رحمت و غفران برای ارواح پدر و برادرت.

مرحوم بازرگان در پاره‌ای مسائل، اوضاع را در خشت‌خام می‌دید اما پاره‌ای دیگر حتی در آینه هم نه.

در کنار پُخته‌هایی چون شخص شما، من تعلیم‌پذیر تشنه‌ای هستم؛ که در سفر بیش‌تر از حضر. ممنونم و همواره منتظر نوشته‌های اثرگذار و مفید شما.

 

بحث ۱۴۷ : وقتی متن تنظیمی ارزشمند و زیبای جناب آشیخ مالک را خواندم، ذهنم به این سو هدایت شد که برای پاسداشت فرخنده‌میلاد آموزگار آزادگی، رهایی، رستگاری حضرت امام حسین -علیه‌السلام- پرسشی را در پیشخوان مدرسه‌ی فکرت سنجاق کنم:

 

چرا آن حضرت «وارث» است؟ و شما از «زیارت وارث» چه تفسیر و برداشتی، و از آن جمله‌ی مشهور مرحوم دکتر علی شریعتی «حسین، وارثِ آدم» -که نامی از کتابش شده است و روی آن، بحث‌هایی هم در دهه‌ی پنجاه درگرفته بود- چه تحلیلی دارید؟

پاسخم به بحث ۱۴۷

۱. عجز من بر خودم آشکار است که نمی‌توانم ژرفای وارث‌بودن امام حسین -علیه‌السلام- را بشکافم و ریشه‌های تاریخی این لقب را بر بیاورم.

۲. اما برداشت من از این لفظ این است همان‌طور که اموال منقول و غیرمنقول به وُرّاث منتقل می‌شود، در اینجا نیز منظور از وارث ممکن است این باشد که تمام آورده‌های آسمانی انبیای الهی و فراورده‌های آرمانی ناشی از آن، به عنوان امانت و هدایت بشریت به امام حسین انتقال یافت تا از ذرّیه‌ی پاک او جهان به مشیت خداوند به عصر ظهور حضرت حجت (عج) منتهی شود.

 

۳. در حقیقت حضرت سیدالشهداء (ع) حامل همان امانت است که خدا به آدم عرضه کرد و انقلاب حسینی فرهنگ و راه این امانت است. در زیارت وارث نیز ادبیات چنین طریقه‌ای نمایان است.

 

۴. مرحوم دکتر علی شریعتی وقتی می‌دید جهان به تعبیر او «آخور آباد» شده است، با تحلیل انقلابی از مکتب و راه حسینی (ع) انسان را به سمت خون و پیام می‌خوانْد، تا زیستن و مردن را با عزت بگذراند، نه با زبونی و ذلت؛ که آموزگار چگونه‌زیستن و چگونه‌مردن در نگاه او امام حسین (ع) است به عنوان وارث آدم. 

 

۵. دکتر شریعتی به مشیء مبارزه‌ی انقلابی علیه‌ی رژیم شاه باور داشت، بنابراین در قالب مفاهیم مذهبی، مسیر را برای ستیز با شاه تئوریزه می‌کرد. اما شهید مطهری به مبارزه‌ی فرهنگی با شاه گرایش داشت، ازین‌رو تئوری‌های سازگاری می‌داد و با افکار دکتر شریعتی ازجمله کتاب «حسین وارث آدم» در می‌افتاد و آن را تحلیلی مارکسیستی می‌پنداشت.

 

۶. این‌که شریعتی در این کتاب می‌گوید: «و تو، و من، و ما باید بر مصیبت خویش بگرییم که حضور نداریم» منظورش از نظر من این است چه موقع خون‌دادن باشد و چه زمان پیام، عده‌ای که شاید کثیر هم باشند حضور ندارند، اما برای میراثخواری مهیّا می‌شوند و خود را چابک می‌کنند! درد و فریاد شریعتی درین کتاب این است آنان که ماندند باید کار زینبی کنند، وگرنه... .

بگذرم.

به پاسداران ایثارگر و جان‌نثار و همه‌ی دلدادگان امام حسین (ع) تبریک باد این فرخنده‌میلاد.

 

یک خبر از مدرسه

 احساس می‌کنم در شرایط حاضر که مردم کشور در حال گذران در خانه‌ها هستند، ممنوعیت پست‌گذاری از ساعت ۱ بامداد، به ساعت ۲ بامداد تا اذان صبح باشد مورد پسندتر اعضا باشد.

پس؛ از ۲ بامداد تا اذان صبح درِ مدرسه برای خواندن باز است اما برای پست‌گذاری و نظرگذاشتن ممنوع.

این نافله‌ی محبوبه، -گرچه مدیر از آن محرومه- اما علمای واصل سفارش کردند خواندن و اقامه‌ی آن هرچه به اذان صبح نزدیکتر باشد، فضیلتش بیشتر است، خصوصاً شفع و وتر آن.

مدیر در جواب کم نمی‌آره!

معصوم (ع) فرمودند مناظره‌ی علمی حتی در شب احیای قدر رمضان عملی مقرب‌تر است. درست فرمودید شما. قبول دارم.

 

نظر جلیل‌قربانی:
سلام...
با همه کاستی‌های مورد نظر دوستان، مدرسهٔ فکرت یک کارگاه دائمی آموزشی است و خواهد ماند، اگر کمک کنیم.

این نوشته به منزله دعوت‌نامه برای شما جهت حضور در مدرسه است!

 

نه تَن سَر، نه سَر تاج

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

به نام خدا. سلام. ڪاری به این ندارم ڪه ادوارد براون جاسوسِ ام. آی. سیڪسِ انگلیس بوده یا نه؛ در اینجا من با سخن وی به عنوان یڪ مستشرق (=شرق‌شناس) ڪار دارم ڪه چون سال ۷۱ در دانشگاه تهران تحصیل می‌ڪردم و در خیابان ۱۶ آذر ڪنار دانشگاه، به خیابان ادوارد براون هم آمدوشد داشتم، تحریڪ شده‌بودم از او چیزهایی بدانم. ڪه بگذرم. فقط بگویم دفتر روزنامه‌ی «سلام» آیت‌الله سید محمد خوئینی‌ها از لیدرهای جناح چپ در ادوارد براون بود.

در ڪتاب «ادوارد براون» -ڪه سفرنامه‌ی اوست- خوانده و نوشته‌ام همان سال‌های تحصیلم، ڪه او وقتی عصر مشروطه را بر می‌رسیده، این شعر را آورده ڪه نشان می‌دهد چه اوضاعی بوده میان ملت، روشنفڪران، قدرتمندان و بازاریان و روحانیان و سایر طبقات و دسته‌جات و افڪار و گرایشات:

سر شب سرِ قتل و تاراج داشت
سحرگه نه تَن سَر، نه سَر تاج داشت

نیز در جایی دیگر آورده:

ظالم ز ستم همیشه لات آمده است
رُخ رفته، پیاده باثبات آمده است

 

شرح می‌دهم دو شعر را در حد به قول محلی‌ها: پیمبِلیڪ (=ڪم، اندڪ، ذرّه):

در شعر اولی -ڪه اشاره دارد به بلبشوی عصر مشروطه و سلطانی‌گری شاه- سرِ قتل داشت یعنی عزم ڪُشتن! بود و ڪُشت‌ڪُشتار هم. در شعر دومی «رُخ» و «پیاده» برگرفته از مهره‌های شطرنج است ڪه معنا و تفسیر هر دو شعر، برای شطرنج‌بازان! و شطرنج‌دوستان روشن است و من چون سیاسی‌میاسی بلد نیستم! بگذرم و البته بگویم در بازی‌های شطرنج که می‌کردم، ڪیش‌مات نمی‌شدم.

 

نڪته هم بگویم: چندسال پیش آیت‌الله العظمی سیستانی وقتی آقای احمد مسجدجامعی به دیدارش رفته بود چند چیز گفته بود: یڪی این‌ڪه چرا در ایران این‌همه ڪتاب تعبیر خواب چاپ می‌شود! و دومی این‌ڪه قدر نعمت امنیت ڪشورتان را بدانید.

 

اشاره هم بد نیست: آری؛ مشروطه تڪرار نمی‌شود؛ البته از دو سوی نباید تڪرار شود: هرج‌ومرج‌طلبیِ آنارشی‌ها و نیز سلطنت‌طلبیِ سلطنت‌طلب‌ها.

۸ فروردین ۱۳۹۹

 

جناب آقای... سلام

در این باره: ابتدا از آن جناب بسیارممنونم که به تاریخ سیاسی توجه فرمودید؛ نیز به فرمانده‌ی وقت سپاه آمل.

چنانچه شما بهتر از من می‌دانید ایشان کتاب مهم دیگری هم نوشته‌اند که تز دکترای وی بود به اسم «بن‌بست در استراتژی، شکست در تاکتیک» نوشته‌ی مرحوم سردار ناصر شعبانی.

این کتاب را من پیش از آن‌که به چاپ و انتشار برسد -آن زمان که تهران بودم- بررسیِ خط به خط و واژه‌به‌واژه و سندبه‌سند کردم و با این سردار بر سر موضوع، نام کتاب، محتوا و نیز جای‌جای کتاب، چندین جلسه بحث و بررسی گذاشتیم و یادداشتی هم برای انتشارش نوشتم. که در نهایت چاپ شد و به بازار آمد. شعبانی از زبده‌ها بود در فرماندهی مرصاد. بگذرم.

 

گویا ریا کردم! خواستم تاریخ را کمی روشن کرده باشم.

آقای رضا ادبی فیروزجایی عضو مدرسه‌ی فکرت نیز تصویر و خاطره‌ای ازین کتاب و سردار در زیر این پست شما نشر داد. که در زیر آدرس می‌دهم:

 

متن و حاشیه؛ ڪدام‌یڪ

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]
 
به نام خدا. سلام. الان قد ڪشیدم! آن‌زمان ڪه در حالِ قدڪشیدن! بودم، حاشیه را زودتر از متن پی می‌جُستم. این‌طور:

تَه‌مقاله‌ی هفته‌نامه‌ی «گُل‌آقا» را -ڪه در آخر مجله چاپ می‌شد_ جلوتر از همه‌جای این نشریه می‌خواندم ڪه زودتر بدانم مرحوم ڪیومرث صابری فومنی چه می‌گوید.

ستون «دریچه»ی آقای جلال رفیع در «اطلاعات» را زودتر از هر جایی نگاه می‌انداختم. سپس نوشته‌های صاحب ستونِ «نقد حال» را.

نیم‌ستون آخرین ورقه‌ی «همشهری» را اول می‌خواندم ڪه ببینم آقای احمد زیدآبادی چه آورده.

 

وقتی «جمهوری اسلامی» به‌رایگان به محل ڪارم می‌رسیده، زودتر «جهت اطلاع» را مرور می‌ڪردم ڪه بدانم آقای مسیح مهاجری -ڪه آن زمان خود را یڪ ولی‌فقیه دوم! فرض می‌ڪرد و برای همه نسخه و توبیخیه می‌نگاشت- درین ستون چه بافته.

 

صاف می‌رفتم صفحه‌ی سوم «سلام» ڪه بخوانم مردم در ستون «الو. سلام» روزنامه‌ی سلام آیت‌الله خوئینی‌ها به سردبیری آقای عباس عبدی، چه نالیدند.

 

آقای ماشاءالله شمس‌الواعظین در «جامعه»، «توس»، «نشاط» و «عصر آزادگان» هرچه می‌نوشت را باید اول می‌خواندم بعد می‌رفتم سراغ سایر خبرها.

 

هفته‌نامه‌ی «صبح» آقای مهدی نصیری را صاف می‌رفتم وسطش ڪه بخوانم این‌هفته با مصاحبه با چه ڪسی، با چه چیزی درافتاده.

در روزنامه‌ی «ڪیهان» طالب ستون آقای دڪتر یونس شُڪرخواه بودم ڪه از استادی او چیزی می‌آموختم؛ ڪیهان عصر آقای مهندس سیدمحمد اصغری منظورم است، نه توپخانه‌ی «برادر حسن» و «برادر حسین»؛ اولی مرحوم آقای شایانفر و دومی آقای شریعتمداری حسین.

اگر همین‌طور لیست (=فهرست) ڪنم از دو ڪف دست ڪه سهله، ۸۸ ڪف دست می‌شود. پس  بروم روی متن. اینها پرداخت به حاشیه بود.

 

اما متن:

اوج لذت من آن وقتی بود ڪه به دڪّه‌ی مطبوعاتی می‌رفتم و می‌دیدم ماهنامه‌های مورد علاقه‌ام آمده: «ڪیهان اندیشه»ی مرحوم صاحبی، «ڪیهان فرهنگی»ی آقای شمس‌الواعظین، «ڪیانِ» آقایان رُخ‌صفت و رضا تهرانی، مجله‌ی «حوزه» ڪه مشترڪ بودم به آدرس منزلم می‌آمده، «فرهنگِ توسعه»ی آقای احمد ملازاده، «ایران فردا»ی مرحوم عزت‌الله سحابی، «آیینِ» آقای سعید حجاریان و آقای هادی خانیکی، هفته‌نامه‌ی «راه نو»ی آقای اڪبر گنجی. فصلنامه‌ی «هفت آسمانِ» دانشگاه ادیان قم ڪه البته اخوی به من اهداء می‌فرمودند و نیز چند ماهنامه‌ی دیگر ڪه اگر اسم ببرم از چند ڪف دست می‌گذرد و سالنامه‌ی ڪیهان هم ڪه روی شاخش بود ڪه باید می‌خریم و ریزریز می‌خواندم.

راستی دو چیز:

اول: خودم طی این دوره در چند روزنامه و ماهنامه مطلب‌نویس بودم. در اینجاها: روزنامه‌ی انتخاب، روزنامه‌ی ایمان قم، ماهنامه‌ی آشنا، ماهنامه‌ی نباء، ماهنامه‌ی پگاه حوزه. فصلنامه‌ی تخصصی علوم سیاسی دانشگاه امام باقر (ع) قم و  همچنین چند نشریه‌ی داخلی دیگر، که بگذرم.

دوم: اینجاها بخشی از پاتوق‌های من بود در شهرهای مختلف ایران ڪه در آن سی سال اشتغال، مقیم بودم:

مطبوعاتی‌های: آقای مهدی بریمانی در مغازه‌ی منزل مرحوم سیدطالب شفیعی در داراب‌ڪلا. آقای عابدیان و نیز برادران بابایی در خیابان انقلاب ساری و دڪّه‌ی میدان شهدای ساری. سرِ چهارمردان قم و دڪّه‌ی آقای بهرامی در سرِ ورزشگاه شهید حیدریان قم. دڪّه‌ی آقای فخر در چهارراه قنات خیابان دولت در اختیاره‌ی تهران. مطبوعاتی مرد ڪُرد ڪنار مصلای مریوان. دڪّه‌ی فروشنده‌ی مجلات پیرمردی ڪه دو دست نداشت در وسط شهر چالوس، گویا ڪنار بیمارستان.

نڪته: حاشیه‌خوانی اطلاعات زودگذر به انسان می‌دهد، ولی متن‌خوانی انسان را بزرگ‌تر می‌ڪند و اطلاعات ماندگار می‌بخشد. باید رفت به متن، نه ماند در حاشیه. هر ڪس به حاشیه مشغول شود، به خودش زیان رسانده هیچ به خوانندگان هم ممڪن است خسران برساند. بگذرم.

۹ فروردین ۱۳۹۹

 

چرا روز پاسدار؟

به نظر من روز پاسدار بدین معنی نیست که سوم شعبان میلاد حضرت سیدالشهداء -علیه‌السلام- در حصر پاسداران است، نه؛ بلکه پاسداران افتخار می‌کنند چنین روزی، روزشان باشد. اما در واقع سوم شعبان روز همه‌ی شریف‌آدمیان است با هر رنگ و نژاد و دین و کشور و قاره‌ای.

جناب آقا سیدمصطفی سلام

نمی‌دانم این نوشته‌ات پاسخی بود به بحث ۱۴۷ یا نه. اما من این عبارت وصفی در حق امام حسین -علیه‌السلام- را از زبان ابن عربی، خیلی عالی دیدم. این عبارت متن‌تان:

«الوارِثِ لِخُصُوصیّاتِ سَیِّدِ المُرسَلین»

امام حسین (ع) وارث ویژگی‌های پیامبر خدا (ص).

سپاس و تبریک.

جناب آقای ... سلام

آقا، بی‌حصروحد، متن را به نکاتی ارزنده پیوست زدی. خیلی خندیدم با این چند کلمه گرا و گیرای شما. حدس که نه، حتم دارم در این گذر زندگی‌ام با شما در ۹۹ درصدِ آن هم‌پوی و هم‌جوی بودیم؛ چون متن‌هایی که می‌نویسی معلوم می‌کند بر من که از گنجینه‌ی مطالعات دور و درازت برمی‌خیزد.

حقیقتاً می‌دانم که نیک می‌دانید حاشیه‌ها هر چند هزاران هزار هم باشد، در مغز نمی‌ماند، اما متن، انسان را تا ابد حیّ و آگاه و مسلح به ذخایر علمی نگه می‌دارد. ممنونم ازین احتجاج و نیز اعتجابت!

یک انتقاد دوستانه استاد:

من از بیانات و نوشته‌های حضرت‌عالی بهره می‌برم، چون همواره جنبه‌ی پژوهشگرانه و استنادی و ارجاعی دارد و برای محافل تحقیقاتی و متخصصان مفید است.

اما تا زمانی که شما به همین سیره‌ی فردی‌تان باقی بمانید و فقط متن‌های خودتان را انتشار دهید اما در بحث‌ها شرکت نفرمایی و نوشته‌های‌تان در محک نقد و نظرهای اعضا در هر گروه و پیام‌رسان قرار نگیرد و جناب‌عالی هم در آن مشارکت نورزیند، همچنان این نوشته‌ها یک‌طرفه می‌ماند و اگه تشبیه کنم، مانند منبر، یک‌سویه و منولوگ است نه دیالوگ. یعنی خواننده فقط باید بخواند.

آشکار کنم ارزش‌ نوشته‌های شما را هرگز زیر سوال نمی‌برم.
با اعتذار
برادرتان: دامنه

 

به: او
از: من

حسود به کسی گفته می‌شود که نسبت به داشته‌های پسندیده‌ی دیگری دچار حَقد و افسوس شود و خواهان زوال آن برای دارنده‌ی آن باشد. پس غبطه می‌خوری که غبطه رشک‌بردن به یک کار نیکوی کسی‌ست، اما خواهان زوال و ازبین‌رفتن آن نیست. پس حسود نیستی.

 

گاه موانع خیال می‌کنیم، سدّ راه است. فقط یک مانع موجب شد من مسیرم را تغییر دهم. یک شخص که نام نمی‌برم کیست، رفت گزارش کرد فلانی نباید برای فلان شهر ... حکم مسئولیت آن نهاد را بگیرد، نگذاشتند. با اخوی ارشدم در میان گذاشتم، فرمودند بی‌تردید دیگر نخواهند گذاشت. گفتم چه کنم؟ گفت: برو سمت دانشگاه. رفتم... هرچند پیش از تغییر مسیر زندگی‌ام از همان نوجوانی کتاب می‌خواندم. منظور این است، مانع گاه، همان خیر است که ما خبر نداریم. و شما شاید این موانع را درک بکنی که چه دارم می‌گویم.

 

اینک خودم، خودم را فقط یک جُنبنده‌ای می‌دانم که جان و جهان را به اندازه‌ی خودم لمس می‌کنم و باخبرم که تا چه اندازه پَر کاه هستم و ناچیز. هرگز حس پوچی و وهم نمی‌کنم، اما می‌دانم در برابر بزرگ‌دانایان که در این جمع هم دیده می‌شوند، شاگردی‌کردن بالاترین سرمایه‌ی من است که دارم چیزهای بیشتری از نوشته‌های تفکرشده‌ی اعضای شریف‌ یاد می‌گیرم، هر چه بیشتر، بهتر.

 

تمام فکرم این است، حاشیه‌ها ما را از متن بیرون نبرد و مدرسه‌ی فکرت درگاه برای آوردن فکر افراد است تا با خواندن مطالب فکرشده و اندیشیده‌ی همدیگر باز نیز به خود غنا و بقا ببخشیم.

آنچه نوشتم جوابم بود به جناب ... که وادارم نمود کمی پیچ وا کنم. سلام و درود دارم. بگذرم.

 

جانباز کیست؟

درنگ در نغمه. ۱۹۷

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

اول. این‌که چرا در ایران روز میلاد حضرت ابوالفضل (س) روز جانباز است، جوابش روشن است: آن انسان بزرگ که می‌توانست از هر سمت و سو، دنیای خود را از زخارُف پر کند و زندگی راحت و مرفّه برگزینَد (که حتی دسیسه‌ی امان‌نامه هم از سوی شمر -علیه اللعنه- برای حفظ امنیتش صورت گرفته بود تا مثلاً آرامش و مصونیت به ایشان بفروشند) اما آن پیشقراول ۷۲ تن، تمام وجودش را در کربلا برای مقتدای شرافتمندان جهان آقا امام حسین -علیه‌السلام- گذاشت و دستان خود را برای سیراب‌کردن تشنگان و کودکان خِیام فدا کرد و هرگز پشت جبهه‌ی عاشورا را خالی نکرد. او اُسوه‌ی جانبازان شد و ملجاء درماندگان و نومیدانِ امیدوار.

 

دوم. از نظر من تمام رزمندگان اسلام دفاع مقدس جانباز به حساب می‌آیند؛ دست‌کم به برداشت موسّع من به چند علت:

۱. روح همه‌ی رزمندگان در جبهه‌ها دچار صدمات غیرقابل‌جبران شد.

۲. رزمنده‌ها در جای‌جای جبهه، گازهای خَردَل، انواع پرتاب‌های شیمیایی و انواع آلودگی‌های مخرّب ناشناس و پنهان اهدایی کشورهای پیشرفته و مدرن به صدام استنشاق کردند.

 

۳. رزمنده‌ای که کنار دستش پیکر پاره‌پاره دیده، موج انفجار خورده، بدترین شب‌های تار را گذرانده و همسنگرش جلوی چشمانش پرپر شده و هزاران سختی بدتر از مجروحیت پوست و‌گوشت را به جان خریده، او آسیب بزرگی دیده که تا دَم قبر جبران‌ناپذیر است.

 

سوم: گرچه تنِ رزمندگانی که با سلاح‌های اروپا و آمریکا و شوروی مجروح شده، جانباز رسمی و پرونده‌دار بنیاد شدند، اما کدام رزمنده‌ی جبهه‌رفته را سراغ دارید که صدمه ندیده باشد و روح و ریه و روان و وجودش زخم تلخی جنگ را نچشیده باشد. پس، هر رزمنده یعنی جانباز، یعنی کسی که جان را بر کف اخلاص گذاشت و برای ارزش‌های دینی و ملی خود را آماده‌ی فداکاری کرده بود.

 

با تبریک خجسته‌زادروز حضرت عباس بن علی (سلام الله علیهما) به ایرانیان شریف دشت و دمَن، درود ویژه می‌فرستم به تمامی جانبازان وطن و جانبازان این صحن.

۹ فروردین ۱۳۹۹

 

آمین. آمین.

آمین هم طبق آیه‌ی قرآن خود دعاست. چون حضرت هارون (ع) برادر  حضرت موسی (ع)  همیشه به دعای موسی نبی‌الله آمین می‌گفت و خود، دعا به حساب می‌آمد.

سلام

ممکن است آقای مسیح مهاجری، رکن چهارم دموکراسی (=مطبوعات) را فقط برای خود بخواهد و در این فاز، شاید مثل کبریت و باطری ماشین، حق انحصار ویژه دارد! البته شاید.

 

حق را ور ندهم! و بگویم برخی از نکاتش به نظرم خوب و دردمندانه است. فقط خیلی سمت مرحوم رفسنجانی خیز برداشت و یک‌کلّه از او دفاع مطلق می‌کند. در ضمن از مهندس میرحسین هم تا کنون دفاع کرده است. من البته بیانیه‌ی ماجرای بنزینی آقای میرحسین را هم رد می‌کنم و هم مشکوکم که آیا از قلم او بود یا نه. بگذرم. سیاسی‌میاسی بلد نیستم!

راستی! از بیان دیدگاه‌ات ممنونم.

 

نه، ذکر صلوات یک پست جداگانه است و ربطی به اولین پست ستون روزانه‌ام ندارد. نیّت کردم با گذاشتن این ذکر بزرگ و پردامنه به‌طور روزانه، سهمی در سلامتی مردم جهان داشته باشم و نیز ادب به پیشگاه محمد و آل محمد (ص) برده باشم.

 

در ضمن مرا یاد مرحوم پدرم انداختی، آن تجربه را ذکر کردی. چون خودت خبر داری که ایشان وقتی به کسی می‌گفت : «صلوات بفرس، کلِک رِه بَکن» یعنی ختم غائله.

 

درباره‌ی عشق حسینی:

دیدم صحنه‌ی این را،
خواندم زیرنویس متین را،
گریستم عشق برین را،
هشدار بود هوشیاری وزین را،
انذار دیدم خواب حزین را،
حساب می‌کنم این سخن گوهرین را،
پاسخی ناب به بحث ۱۴۷ همین را.

 

سلام

نکته‌ی درخشانی در باره‌ی حضرت ابوالفضل (س)  اشاره فرمودی. موافقم. کامل. من هم بیفزایم و دنباله ببخشم به نکته‌ی بااهمیتت که یکی از بدترین حربه‌ی عوام‌فریبان و دین‌ستیزان این است که در جامعه و رسانه می‌دمند که لبه‌ی شمشیر اسلام، تیز و برنده و جنگجویانه است. و از جمله آقای ساموئل هانتینگتون که مرز اسلام را خونین می‌دانست.

 

اما در عاشورا تمام تلاش امام حسین -علیه السلام- این بود اصلاّ جنگ و خون‌ریزی شکل نگیرد، و آخرین تلاش را کرد که ابن سعد از عمل به دستور ابن زیاد، استنکاف ورزد و روزگار به صلح طی شود. اما ...

 

تأسف این‌که تاریخ اسلام را بیشتر مغازی نوشتند تا معارفی. بگذرم. مأجور باشید برای شیدایی‌ات به بزرگان عاشورا.

 

«رفسنجانی»؛ در چهار پرده!

 

نویسنده: ابراهیم طالبی دارابی [دامنه]

 

به نام خدا. مرحوم آقای رفسنجانی را کمتر کسی است که نشناسد. چه به ایراد، چه به اِبرام. من هم در هر دو فاز وی را درین متن بر می‌رسم؛ دو پرده ایراد، دو پرده اِبرام:

 

پرده‌ی اول: او در مقام یک سیاستمدار متنفّذ، دستِ قدرت را در دست‌درازی به حقوق ملت و تک‌شخصیت‌های شخیص -البته گه‌گاه و گاه‌و‌بیگاه- می‌دید، ولی خم به ابرو نمی‌آوُرد و فقط نظاره می‌کرد، نه نظارت، و از کنارش نیز «شتر دیدی، ندیدی»‌وار، می‌گذشت.

 

پرده‌ی دوم: وی در مقام فرماندهی جنگ، یک الیت نابکار (بهتر است بگویم ناکارآمد و غیرپاسخگو) در ساختار شخصی‌اش! شکل داد و جنگ را، بد و بی‌مشورت از نخبگان و واردان، اداره می‌کرد، و حتی گاه برای داشتنِ دستِ پُر در خطبه‌های نماز جمعه -که ستادی رسانه‌ای‌مانند، برای تحلیل‌ها و اوشتلُم‌هایش به دشمنان بود- از یگان‌ها، گردان‌ها و لشکرها می‌خواست یک جایی، یک گوشه‌خاکی از عراق را بگیرند، یا یک متصرّفاتی از خاک وطن را از دست صدام آزاد کنند، تا او در چانه‌زنی‌ها و پیغام و پسغام‌ها فرستادن‌ها، حرف‌هایی برای گفتن و دستانی برای امتیازگرفتن داشته باشد. ساده نباید نگرفت؛ گاه برای همین یک خواسته‌اش، یک گردان دست به پیشروی می‌زد، ولی گروهان، بلکه دسته باز می‌گشت، شاید هم یک نیم‌دسته.

 

تهران و در خانه‌ی استخردار بنشینی و جنگ را از فاصله‌ی چندصد کیلومتری اداره کنی و مجلس و چند جای دیگر را هم فائقه!وار اداره کنی، و گاه‌به‌گاه لباس ارتشی بر تن بپوشانی و کلاه لبه‌دار بر سر بگذاری، و با الیتَت سری به جبهه بزنی، روش قهقهه‌ای و قهقهرایی برای فرماندهی یک جنگ تمام عیار بود. نبود؟

 

نکته: تاریخ انقلاب در نقد این دوره‌ی وی، یا صامت است، یا لال و در لُکنت.

 

پرده‌ی سوم: آن مرحوم از آن‌دسته روحانیان و سیاستمدارانی می‌باشد که احاطه‌ی فراوانی به مفاهیم دینی، قرآن، فقه سیاسی و تاریخ عمومی داشت و از حافظه‌ی قویی در مسائل ایران و جهان برخوردار بود. همین، به‌علاوه روشنفکرمنشی‌اش، از او به عنوان «حجت‌الاسلام» یا «آیت‌اللهی» مقتدر، آزادنگر و میدان‌دار می‌ساخت و جامعه در طول نزدیک چهل سال، به وی و نیمه‌کاریزمای وی، هم چشم می‌دوخت و هم اعتماد می‌ورزید، و شاید هم تعلق خاطر و علاقه؛ و حتی پیر جماران حضرت امام خمینی -رهبر کبیر انقلاب اسلامی- نیز برای زنده‌ماندنش گوسفند نذر و قربانی کردند و پس از ترورش، برای بقای عمرش شعار ماندگار را در سر داد:

 

«مردان تاریخ تا آخر زنده هستند. بدخواهان باید بدانند هاشمی زنده است چون نهضت زنده است.»

۲۰ دی ۱۳۵۹

(صحیفه‌ی امام، ج ۷، ص ۴۹۵)

 

پرده‌ی چهارم: مرحوم رفسنجانی همیشه در درون قدرت غوطه‌ور بود، حتی وارد لبه‌ی مرز ملت و حکومت هم نمی‌شد؛ چه رسد به بیرون قدرت بیاید؛ وسط قدرت شنا می‌کرد و برای هر اقدام نظام، یا استدلال می‌آوُرد و یا توجیه و پوشش؛ و یا با زیرکی از آن عبور می‌کرد و عملیات روانی ترتیب می‌داد، اما او این سیره‌ی انحصاری‌اش را پس از بحران ۸۸ یکباره شکست و خطبه‌ای خاص در تیرماه ۸۸ خواند و در هر دو خطبه به رهبری تعریض زد و حتی به تصریح و تلویح و کنایه و خواندن روایت، خواهان کنار رفتن رهبری شد و مدعی شد وقتی مردم کسی را نمی‌خواهند او باید کنار برود.

 

از اینجا به بعد، آقای رفسنجانی پا روی مرز گذاشت، یک‌پا در داخل دایره‌ی قدرت داشت و دلش نمی‌خواست از آنجا کنده شود و پای‌ دگرش را در گوشه‌گوشه‌های جامعه‌ی مدنی نهاد نه میانه‌ی میدان، اما با آن‌که به دامن ملت برگشته بود، همواره به افّواه می‌فهمانده! که «عشقش آقای خامنه‌ای»ست. چنین شیوه‌ای از او، مورد پسند جریان سایه‌ی قدرت واقع نشد و برای نشان‌دارکردنش -مانند دانشجویان ستاره‌دار- از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد. و حالا دیگر زمانی ازو آغاز شده بود که در شوک و شوکه‌گی می‌زیست؛ اویی که به همه، از دوست و دشمن شوک وارد می‌ساخت، خود شوکّه! شد و سرانجام در استخر سعدآباد دچار ایست شد و مردم را در بُهت و شوک تازه‌تر فرو برد و تشییع‌جنازه‌اش بهت‌آورتر از شوک شد.

خدا، رحمت بداردش.

۱۰ فروردین ۱۳۹۹

سلام